Er is inderdaad een groot verschil tusschen 75 eeuwen en 50 jaar en wanneer de schatting van de waarschijnlijke snelheid van den menschelijken vooruitgang door den
criticus juist is, is het vooruitzicht van de wereld bepaald ontmoedigend. Maar heeft hij gelijk? Ik geloof van niet.
,Looking Backward", hoewel in vorm een verhaal vol fantastische verbeeldingen. is in allen ernst bedoeld als een voorspelling. in overeenstemming met de beginselen der evolutie van de volgende trap der industrieele en maatschappelijke ontwikkeling van het menschdom, speciaal in dit land; en van geen enkel gedeelte van het boek meent de schrijver dat er meer symptomen zijn van mogelijke verwezenlijking. dan van de erin voorkomende voorspellingen. dat de dageraad van het nieuwe tijdperk reeds nabij is en dat het volle licht snel zal volgen.
Lijkt dit op 't eerste gezicht ongelooflijk in verband met de omvangrijkheid van de veranderingen. die verondersteld worden te moeten plaats vinden? Wat leert ons de geschiedenis anders, dan dat groote nationale hervormingen, die eeuwenlang onopgemerkt in voorbereiding zijn, meteen snelheid en onweerstaanbaren aandrang, evenredig aan haar grootte en nieter door vertraagd, verwezenlijkt worden, wanneer ze eenmaal in werking treden?
In1759, toen Quebec viel, scheen de macht van Engeland in Amerika onweerstaanbaar,het knechtschap der koloniën verzekerd. Niettegenstaande dat, werd dertig jaar later de President van de Amerikaansche republiek plechtig geïnstalleerd.
In 1849, na Novara, schenen de vooruitzichten van Italië even hopeloos als ooitsinds de middel-eeuwen, evenwel werd slechts 15 jaar later, Victor Emanuël tot Koning van het vereenigd Italië gekroond.
In 1864 scheen de vervulling van den duizend jarigen droom van de eenheid van Duitschland verder weg dan ooit. Zeven jaar later was hij verwezenlijkt en had Wilhelm zich te Versaille de kroon van Barbarrossa op het hoofd geplaatst.
In 1832 werd te Boston de oorspronkelijke vereeniging tegen de slavernijgevormd door een paar zoogenaamde fantasten. Acht en dertig jaar later, in 1870 werd de vereeniging ontbonden, daar haar programma geheel was uitgevoerd. Deze gebeurtenissen toonen natuurlijk niet aan, dat dergelijke industrieele en maatschappelijke hervormingen als in hoofdlijnen worden aangegeven in "Looking Backward" reeds voor de deur staan; maar zij toonen wel degelijk aan, dat, wanneer de moreele en economische omstandigheden er rijp voor zijn, men kan verwachten. dat ze met groote snelheid plaats zullen hebben.
Op geen ander tooneel wisselen de decors met zoo
'n tooverachtige snelheid als op het groote tooneel der geschiedenis, wanneer eenmaal het uur slaat. Het is dus niet de vraag, hoe uitgebreid de décorverandering moet zijn om het tooneel klaar te maken voor de nieuwe beschaving. n.l. die der verbroedering, maar wel of er enkele bepaalde aanwijzingen zijn, dat een maatschappelijke hervorming nabij is. De oorzaken die haar steeds nader brengen, zijn reeds van onheugelijke tijden af aan het werk.
Tot den stroom van neigingen in de richting van een uiterste verwezenlijking vaneen vorm der samenleving, die, terwijl ze veel doeltreffender is om tot materieelen voorspoed te komen tevens de zedelijke instincten bevredigt en niet kwetst, heeft, van het begin der beschaving, alle zucht der ellende, elke traan uitmedelijden, elke menschlievende aandrang, edelmoedige geestdrift, elk waargodsdienstig gevoel, elke handeling, waarbij men uiting heeft gegeven aan zijn wederzijdsche sympathie door zich nader aan te sluiten voor het éen of andere doel, bijgedragen. Dat deze lange stroom van invloeden, die steeds breeder en dieper wordt, ten slotte op het punt staat de slagboomen weg te vagen. die hij reeds zoolang heeft ondermijnd. is ten minste een voor de hand liggende verklaring van de tegenwoordige algemeene gisting van den menschelijken geestten opzichte van de tekortkomingen van de tegenwoordige maatschappelijke instellingen.
Niet alleen zijn de zwoegers van de wereld gewikkeld in iets, dat doet denken aan een wereldrevolutie, maar oprechte en menschlievende mannen en vrouwen uit alle rangen en standen zijn in een verbitterde stemming, die een volslagen opstand nabij komt, tegen maatschappelijke omstandigheden, die het leven neerhalen tot een ruwen wreeden strijd om het bestaan en maling hebben aan alle voorschriften van de ethiek en den godsdienst en alle pogingen der liefdadigheidzoo goed als waardeloos maken.
Zooals een ijsberg. die van het bevroren Noorden naar het Zuiden drijft,geleidelijk ondermijnd wordt door warmer zeeën, en ten slotte onvast geworden.
De zee mijlen in het rond tot schuim doet zieden door zijn machtige schokken,die de teekenen zijn van een spoedigen val, zoo doet ook het barbaarsche industrieel een maatschappelijke systeem. dat uit de ruwe oudheid tot ons is gekomen, ondermijnd door den modernen geest der menschlievendheid, verzwakt door de kritiek der staathuishoudkunde, de wereld schudden met krampachtige schokken, die de ineenstorting er van voorspellen.
Alle denkende wezens zijn het er over eens, dat de tegenwoordige samenleving het onheilspellende heeft van een tijd. waarin groote veranderingen te verwachten zijn. Het gaat alleen hierom, of ze ten goede of ten kwade zullen zijn. Zij, die meenen. dat de mensch in de kern edel is, neigen naar het eerste oordeel, zij. die in zijn laagheid gelooven. tot het laatste. Wat mij betreft,ik houd het bij de eerste opvatting. "Looking Backward" is geschreven in het geloof. dat de "Gouden Eeuw" vô6r ons en niet achter ons ligt en niet ver weg is. Onze. kinderen zullen haar stellig beleven en wij. die reeds mannen en vrouwen zijn, ook, wanneer we het door ons vertrouwen en werken verdienen.