Verantwoording van de Nederlandse edities van Looking Backward en Equality op Internet

Sociale onlusten en onrechtsituaties brachten de Amerikaan Edward Bellamy in 1887 tot het schrijven van Looking Backward, waarin hij een visie geeft op een betere en rechtvaardigere samenleving. Hij streeft een wereld na, waarin iedereen gelijk is en iedereen het goede met de maatschappij voorheeft, hetgeen o.a. resulteert in een gelijke verdeling van rijkdommen.
Een wereld zonder criminaliteit, zonder verspilling, zonder klasse-onderscheid, zonder geld, ambtenaren, reclame, legers, bankiers, handel, gevangenissen. Noem maar op. Een ideale wereld. Utopia.
Als vervolg op Looking Backward schreef hij later ook nog het boek Equality. In dat boek motiveert en onderbouwt hij al zijn economischeideeen uit Looking Backward. Hij toont aan hoe deze ook economisch haalbaar zijn.

In Nederland verscheen hiervan de eerste vertaling in 1897 onder de naam 'Gelijkheid voor Allen', bij uitgeverij A. Abrams in den Haag. Deze druk werd in 1933 geheel opnieuw bewerkt door leraar Henri Nolles, echtgenoot van de allereerste voorzitter van de Nederlandse Internationale Vereeniging Bellamy mevrouw A. Nolles-Heuff.

De eerste druk van Looking Backward verscheen in Amerika in 1888 en werd erg goed ontvangen. Al heel snel waren er meer dan een miljoen exemplarenverkocht.
Alleen van De negerhut van Oom Tom, van Harriet Beecher, waren in de negentiende eeuw meer exemplaren verkocht. Dit enthousiasme leidde tot oprichting van tal van Bellamy-clubs, de eerste al in 1889 in Boston. Mede door de geweldige opgang van zijn boek, leidde ertoe dat in Californie zo'nzestigtal clubs ontstonden en over geheel Amerika wel 10x zoveel. Ze kenden een grote bloeitijd, maar de meeste waren rond 1894 alweer ter ziele.

Maar al snel was het boek in diverse vertalingen ook in het buitenland bekend. De eerste nederlandse vertaling verscheen (in 1500 exemplaren) onder de naam In het jaar 2000 al in 1890 bij uitgeverij Van Looy in Amsterdam. Die vertaling werd gemaakt door schrijver/politicus en een der oprichters van de Nieuwe Gids, Frank van der Goes. Hij vond dat het boek 'meer wijsheid en waarheid bevat dan de Nederlandsche Staatshuishoudkunde ons in vele werkenhad geleerd'.

Vanaf 1919 (kort na de Eerste Wereldoorlog) maakte de uitgeverij van de gebroeders Cohen van deze editie enige herdrukken. Maar in 1930 bracht Cohen een nieuwe druk uit, welke was vertaald door Henri Polak, oprichter van de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond en de SDAP, bijna jaarlijks moest dit boek worden herdrukt, tot in 1935 de 8e druk werd bereikt. In dat jaar bracht ook de Bibliotheek voor Ontwikkeling en Ontspanning uit Zandvoort een druk van In het jaar 2000 op de markt, van een niet bekendevertaler. En uitgeverij Cohen gaf in 1937 ook nog een vertaling uit in het Esparanto, genaamd Rigardante Malantauen.

Tussen de 2 Wereldoorlogen werd in Nederland tijdens de zogeheten Crisistijd in 1932, de Internationale Vereeniging Bellamy opgericht. Het was nadrukkelijk een vereniging zonder politieke strekking. Na een aantal zeer actieve jaren met op z'n hoogtepunt landelijk bijna 30.000 leden en veel sympatisanten, verspreid over ongeveer 110 plaatselijke afdelingen, met een eigen blad, lezingen, werkclubs en landdagen, werd de vereniging in 1941 radicaal non-actief, doordat de Duitsers de IVB verboden.

Alle boeken en geschriften, waaronder de gehele voorraad boeken van de gebroeders Cohen, werden vernietigd. De uitgevers Cohen zijn zelf in concentratiekampen omgekomen. Na de Tweede Wereldoorlog was er weer een opleving van de IVB en zij bracht zelf in 1950 Looking Backward uit onder de nieuwe titel Terugblik uit het jaar 2000, die ook nog enige herdrukken kreeg.

Uitgeverij Phoenix in Bussum bracht, in opdracht van de Internationale Vereeniging Bellamy, in 1946 de herziene vertaling van Equality Gelijkheid voor allen uit, onder de nieuwe titel Economische Gelijkheid. Nagelaten werd daarin de naam van de bewerker op te nemen, maar uit pietëit werd wel op titelpagina en voorflap van het omslag ook de naam van de vooroorlogse Uitgeverij Cohen vermeld.

Voor de Internet-presentatie zijn 'als historische documenten' de intergrale vertalingen van Henri Polak in het jaar 2000 en Henri Nolles "Gelijkheid voor allen" gekozen, omdat deze de meest verspreide edities in Nederland zijn geweest.

Meer informatie over de IVB krijgt u o.a. via de site The Bellamy Associaton of Holland,
door mr. K. Zylstra en J. Bogaard