Jean Ziegler's boek: 'De Heren van de misdaad'


EKC homepage . . . . . SDN Homepage

De Heren van de misdaad van Jean Ziegler


    
    
    
    

    De Heren van de misdaad

    AAN : Sociale Databank Nederland Redactie VAN : N.C. Burhoven Jaspers DATUM : 25 augustus 1998

    De hiernavolgende pagina's kwam ik tegen als afsluiting van het boek De Heren van de misdaad van Jean Ziegler (Meulenhoff ISBN 90 290 5597 9. Oorspronkelijke titel: Les seigneurs du crime Editions du Seuil, Parijs). Dit boek is ten zeerste aan te raden voor iedereen die zich afvraagt wat er nu eigenlijk vandaag de dag aan de hand is.

    Ik werd getroffen door de messcherpe analyse; het raakt de kern van de zaak en maakt processen van afbraak zichtbaar die hun schaduw vooruit werpen. Zeer velen voelen toch dat:

    • de maatschappij in hoog tempo samenhang verliest
    • de rechtspraak achteruitholt
    • de politiek steeds meer onmachtig blijkt echte vraagstellingen te formuleren en effectief aan te vatten en zo steeds verder van de burger wegdrijft
    • normen en waarden verdampen
    • sociale solidariteit sneuvelt
    • mensen die buiten de boot vallen in het verdomhoekje worden geduwd
    • een ieder meer en meer tegenover ieder ander komt te staan en daarbij beter manipuleerbaar wordt ten behoeve van de 24-uurs productie-economie
    • de neoliberale 'vrijheid' een ieder reduceert tot productiefactor en leidt tot een afbraak van de vrijheid 'gewoon' vrij mens tussen en met anderen te zijn

    Het lijkt wel of wij zitten in een tijd van collectieve hersenspoeling en nu al zóó murw zijn dat we omgekeerde reflexen vertonen: de meest fundamentele problemen (zoals de omvang van de wereldpopulatie, recht en onrecht op wereldschaal, genocide, Rwanda-Burundi, Kosovo, hongerend Afrika) roepen niet of nauwelijks nog reactie op, en anderzijds maken kwesties die in de kern er helemaal niet toe doen ( Clinton's seks-escapades, het WK voetbal of TV-soaps) onevenredig sterke emoties los. Het lijkt wel eens: zijn is niets, schijn is alles.

    Men hoeft geen antiliberaal te zijn of enige speciale politieke kleur te hebben om te kunnen inzien dat het neoliberalisme met het verdwijnen van grenzen voor personen en vooral kapitaal onvermijdelijk nationale beheerssystemen (financieel, sociaal en juridisch) verregaand uitholt en ontkracht en de georganiseerde misdaad gouden kansen voor expansie biedt.

    Ziegler's urgente boodschap is dat onze samenleving om zeep geholpen kan blijken te zijn, voordat we eigenlijk goed en wel begrepen hebben wat er zich afspeelt. Wij leven echt in interessante tijden.

      N.C. Burhoven Jaspers 98-08-25



Het veelkoppige monster

    Waar is het gevaar dat ons vandaag de dag bedreigt, wie bedreigt onze beschaving, onze democratieën, onze burgerlijke vrijheden ? Welk masker draagt onze vijand? Eckhardt Werthebach, die tot 1997 voorzitter was van het Bundesamt für Verfassungsschutz (de Duitse contraspionage) antwoordt het volgende:

    'Het gevaar voor de rechtsstaat ligt niet zozeer in de criminele daad op zich, maar in de mogelijkheden waarover de georganiseerde misdaad dankzij haar enorme financiële macht beschikt om processen van democratische besluitvorming duurzaam te beïnvloeden. Het meest directe en zichtbare gevolg van deze situatie is de snelle toename van corruptie onder politici en andere mannen en vrouwen met beslissingsbevoegdheid in onze samenleving (....).

    Door haar gigantische financiële macht krijgt de georganiseerd misdaad in het geheim steeds meer invloed op ons economische sociale en politieke leven, maar ook op de rechtspraak en het openbaar bestuur. Op een dag zal de georganiseerde misdaad in staat zijn onze samenleving haar normen en waarden op te leggen. (...)

    Op deze manier nemen de onafhankelijkheid van onze rechtspraak, de politieke geloofwaardigheid en het vertrouwen in de waarden en de bescherming van de rechtsstaat langzaam maar zeker af. De georganiseerde misdaad mikt op een afname van dit vertrouwen.(..)

    Uiteindelijk hebben we een geïnfiltreerde staat, die misschien zelf wordt geleid door de georganiseerde misdaad. Dan zal corruptie worden beschouwd als een onontkoombaar en algemeen geaccepteerd verschijnsel.' Ik ben het volkomen eens met Werthebachs pessimistische visie. Er zijn een aantal fundamentele wettelijke hervormingen noodzakelijk. Ik geef hier slechts twee voorbeelden: de strijd tegen het witwassen van criminele winsten en tegen corruptie. Privé-bezit blijft helaas een heilige koe in bijna alle Europese landen. Geheimen op het gebied van de fiscus, advocatuur en banken blijven zo goed als onaantastbaar. Deze situatie speelt de heren van de misdaad in de kaart.

    De achilleshiel van de georganiseerde misdaad is het witwassen, het 'legaliseren' van haar duizelingwekkende winsten. De kartels staan voor niet geringe problemen bij het dagelijks witwassen van miljarden als gevolg van criminele winsten. Deze witwascircuits moeten in de eerste plaats worden aangepakt. In theorie zijn er mogelijkheden. Het zou al genoeg zijn als mensen die ervan worden verdacht deel uit te maken van een internationale vertakking van de georganiseerde misdaad, het bewijs van hun onschuld leveren; zo zou de verdachte de legale herkomst moeten kunnen aantonen van grote bedragen (bijvoorbeeld boven de 500 000 Franse francs).

    De zaak is niet eenvoudig: het zou kunnen dat een verdachte die schuldig zou worden bevonden, zou worden vrijgesproken volgens het principe van in dubio pro reo, maar dat zijn geld tijdens hetzelfde proces en als gevolg van hetzelfde vonnis in beslag zou worden genomen op basis van het principe van in dubio contra reum.

    In de tweede plaats zou het probleem van corruptie onder politici, rechters, procureurs, politieagenten en onder economische machthebbers in de openbare en de privé-sector streng moeten worden aangepakt. Want de heren van de misdaad proberen onze rechtsstaat en onze democratische samenlevingen te ontwrichten en te beheersen via corruptie.

    De mogelijkheden van lege referenda zijn talrijk: overal in Europa actief corrupt gedrag van ambtenaren (of managers) uit het buitenland bestraffen; hogere straffen voor actieve en passieve corruptie op nationaal niveau; het oprichten van ambulante commissies van toezicht bij het openbaar bestuur; een betere samenwerking tussen onafhankelijke bedrijven voor controle van bankzaken en administratie, die belast zijn met het toezicht op rekeningen van naamloze vennootschappen enerzijds en het Openbaar Ministerie en rechercheteams voor fiscale fraude anderzijds; verbod voor ambtenaren om een betaalde bijbaan te hebben, verbod op de combinatie van gekozen zijn in de Tweede Kamer, de gemeenteraad of het Europees Parlement en een betaalde bijbaan als consultant; ervoor zorgen dat corrupte handelsmaatschappijen, bedrijven, banken of diensten in Europa niet meer mogen deelnemen aan openbare aanbestedingen.

    De georganiseerde misdaad heeft iets weg van de Hydra, de monsterlijke veelkoppige waterslang uit de Griekse mythologie: je kunt een kop afhakken, maar meteen komen er weer twee nieuwe koppen bij. Om de georganiseerde misdaad definitief te bedwingen, zouden we dezelfde middelen moeten gebruiken als Hercules en Jole hebben aangewend toen zij de hydra van Lerna doodden. Terwijl Hercules de koppen eraf hakte, legde Jole een roodgloeiend heet zwaard op de open wonden. Met andere woorden, de georganiseerde misdaad kan alleen maar verslagen worden op de dag dat westerse democratische samenlevingen hun fundamentele waarden, de zin van een gemeenschappelijke toekomst en collectief op solidariteit en rechtvaardigheid gebaseerd gedrag terugvinden.

    Zonder een collectief bewustzijn over wat er gaande is en een daadwerkelijke aanpak van de overheid, zal de toekomst in Europa gekenmerkt worden door de vernietiging van de democratische samenleving. Geen enkele wet, geen enkele politie, geen enkele rechterlijke macht, hoe doeltreffend en competent ook kan ooit in de plaats komen van de besluitvaardigheid van het volk. De Hydra kan niet verslagen worden door de cybercodes van Internet, wijdverbreide elektronische spionage, de geïnfiltreerde agent of de pentiti als al deze 'wapens' niet dagelijks worden ondersteund door bevolkingsgroepen die zich bewust zijn van het gevaar dat hen bedreigt.

    De bloedheren komen zegevierend dichterbij. Hoe kunnen we hen stoppen? Door weer een beroep te doen op waarden die nog in onze herinnering sluimeren. De meest opzienbarende arrestaties, de strengste vonnissen, de best beargumenteerde wetten dienen nergens toe als we niet afzien van het allesoverheersende winstbejag, als de mentaliteit niet radicaal verandert.

    De logica van het kapitalisme is al eeuwenlang dat er mensen worden vernietigd door een klein groepje machtigen. Dit wordt tegenwoordig alleen maar erger. Ook in het Westen hebben kapitalistisch geweld en maffiageweld de neiging steeds meer in elkaar over te lopen. Door tegen het ene te strijden, wordt het andere bestreden. Meer overheidscontrole en een diepgaande democratisering van de economie zijn efficiënte wapens om tegen de hydra te vechten. Ongetwijfeld bestaat er een verband tussen het feit dat samenlevingen steeds vatbaarder worden voor de georganiseerde misdaad en de graad van democratie die deze samenlevingen hebben bereikt. Door de ideologie en de praktijk van her neoliberalisme raakt de samenleving haar antistoffen kwijt. Door het neoliberalisme verzwakt de democratie en heeft zij steeds minder weerstand.

    In het boek Fonder la morale van François Jullien vond ik een perfecte theorie over deze kwestie. Jullien vergelijkt de basis van de moraal bij Rousseau en Kant met de Chinese leer van Mencius in de vierde eeuw voor onze jaartelling. Volgens deze traditie is de mens goed, geneigd tot solidariteit, medeleven en medelijden. Maar net als planten die een gunstige omgeving nodig hebben met warmte, licht en water om tot bloei te kunnen komen, blijven de morele deugden van mensen in de knop steken als zij niet in een goede omgeving gedijen.

    Nog nooit is iets zo slecht geweest voor de menselijke omgeving en het ontluiken van moraal als de globaliserende economie die onder het bewind van de neoliberale ideologie ieders leven beheerst. Vandaag de dag worden we bedreigd door een breuk in de beschaving. Niets meer en niets minder. Königsberg voorspelt dat we met enorme snelheid op een tijdsbreuk (Abbruchkante der Zeit) afstevenen. Dagelijks afgelost door het oorverdovend lawaai en geweld van de media, valt de neoliberale economie de cultuur van de Verlichting aan, de kern van onze culturele erfenis.

    Door de mogelijkheid te ontkennen dat de mens invloed heeft op zijn eigen levenslot, door te doen voorkomen alsof de economie een natuurlijk verschijnsel is, door de wet met voeten te treden, door er niet meer aan te herinneren dat er in de geschiedenis voorbeelden zijn van geslaagde collectieve ondernemingen, worden waarden verkwanseld die Europeanen al tweehonderd jaar (ondanks Hitler, Stalin, de twee wereldoorlogen en Auschwitz) in staat stellen als beschaafde, betrekkelijk vrije en democratische mensen samen te leven.

    Het ergste kwaad komt voort uit grenzeloze macht en het met voeten treden van de wet. Immanuel Kant zegt het zo: 'Zonder de hoop op betere tijden, [op rede en wet] zal liet menselijke hart nooit verwarmd worden door een serieuze wens iets nuttigs te doen voor het welzijn van allen.' De oorlog van de democratie tegen de bloedheren zal gewonnen worden op de dag dat hoop, ware vrijheid en rechtvaardigheid zullen terugkeren in onze westerse samenlevingen.