De Woekerpolis-affaire Onderzoek van Prof dr. Jan van de Poel over woekerpolissen van Delta Lloyd Hoofdstuk 15 uit het boek van Kees Kooman en TROS-radar   Hoofdstuk 15 Brand Het is 1989, de beurzen stuiteren van optimisme, je laat je verleiden het rendement van je huisbankier (8,5 procent) in te ruilen voor ‘veel betere alternatieven’ bij een concurrent en komt er na drie jaar achter dat 700.000 gulden is verdampt. Je gaat procederen, verliest iedere keer opnieuw, en weet in 2009 nog steeds niet precies waaraan je toe bent. Ja, dan ben je in staat tot een wanhoopsdaad. Twee hoogleraren en wijlen Theo van Gogh op de bres voor Paul Quekel, aartsintrigant, gedupeerde en gedetineerde.  Half Nederland heeft Paul Quekel het afgelopen decennium bestookt met waarschuwingen, inclusief minister-president Balkenende die hem in een brief op 5 september 2002 vriendelijk doch dringend verzocht zijn ‘zeer frequente faxberichten niet langer te zenden’. Ook journalisten en andere politici bracht hij tot wanhoop met een niet aflatende stroom berichten, geschreven in de allerhoogste staat van opwinding. ‘De heer J.P. Balkenende c.s., bekend van krachtdadig optreden, waken over jullie: huis-, tuin- en keukenburgers, stemvee dat eens in de vier jaar mag blaten en straks tot de ontdekking komt dat Nederland failliet is. Ik ageerde al vanaf 1995 tegen woekerpolissen. ‘Ja, meneer Balkenende, ik heb u hierover regelmatig op de hoogte gesteld, dus u kunt nooit zeggen: dat heb ik niet geweten. Durft u al de gezinnen die op einddatum van hun hypotheek in enorme financiële problemen zullen komen, nog ooit recht in de ogen te kijken? En zult u zich samen met Wim Kok en Gerrit Zalm niet nu al erg schuldig voelen?’ De automatiseringsdeskundige, zoon van een treinmachinist en schatrijk geworden met zijn briljante wiskundige inzichten, is lang beschouwd als een dorpsgek die niets anders te doen had dan het oproepen van de zwartste doemscenario’s. Hij voorzag de kredietcrisis, zoals door vrienden wordt bevestigd. En nu langzamerhand de grootte van het polisprobleem begint door te dringen, kun je de man uit Waalwijk toch moeilijk visionaire kwaliteiten ontzeggen. Hij had vijftien jaar geleden al door welke financiële lawine in aantocht was. Enig opportunisme was hem niet vreemd bij het turen in zijn glazen bol, zoals uit dit verhaal met afschuwelijke afloop zal blijken. Maar Paul Quekel zag geen spoken. Die rehabilitatie verdient hij in elk geval, met terugwerkende kracht en zo veel jaren later, nu hij in 2010 is beland in de gevangenis van Vught. Het bizarre verhaal van Paul Quekel senior doet denken aan wijlen Willem Oltmans, de journalist die na eindeloos juridisch getouwtrek op zijn oude dag door de overheid in het gelijk werd gesteld. De vergelijking kwam van wijlen Theo van Gogh, een andere luis in de pels van het establishment. Toen hij zijn openbare aanklacht publiceerde op zijn website De Gezonde Roker leefden hij en Oltmans nog. ‘Net als Willem lepelt Quekel met een fotografische nauwkeurigheid procesdata en ontmoetingen op. Het onrecht dat hem is aangedaan, is minstens zo flagrant als dat wat Oltmans overkwam die dertig jaar nodig had om aan te tonen dat Luns hem het beroepsleven onmogelijk had gemaakt. Maar het verschil blijft natuurlijk dat Oltmans, zittend in de Bijstand en woonachtig op een krot, de allure van een aristocraat uitstraalde.’ Maar Quekel, tot voor kort eigenaar van een kapitale villa, aldus stelde Van Gogh fijntjes vast, is net zo goed ‘het vleesgeworden voorbeeld van de zegeningen waartoe het kapitalisme leidt’. Letterlijk kapot geprocedeerd door de verzekeringsmaatschappij annex bank waaraan hij zijn pensioengeld had toevertrouwd en andere investeringen in de toekomst. ‘Hij wordt beschouwd als een ongeleid projectiel, zo’n halve gare waarover de jongens en meisjes van de Nederlandse pers liever cynisch hun schouders ophalen. Quekel is een gebroken man die leeft op kosten van zijn zoon en die wanhopig e-mailt met Kamerleden en vertegenwoordigers van de pers. En waarom zou hij, na alle manieren waarop Delta Lloyd hem juridisch en financieel beentje heeft gelicht, dat bedrijf niet “een criminele organisatie” mogen noemen?’ Paul Quekel, niet erg bang aangelegd, was verhaal gaan halen bij bestuurders in Wassenaar. Eerst telefonisch (‘U bent een crimineel en we zullen u behandelen als een crimineel,’ hoorde hij nog voordat de hoorn werd neergesmeten) en daarna ook bij de hoogste baas Niek Hoek thuis. ‘Die ontving mij alleraardigst. Hij heeft me aangehoord en beloofde plechtig op mijn zaak terug te komen. Weet je waar dat laatste gebeurde? Op de rechtbank van Den Bosch, waar ik werd aangeklaagd wegens smaad!’ Het zwarte schaap uit Brabant werd door een rechter veroordeeld tot een boete van 5000 euro voor iedere keer dat hij de zojuist gebezigde kwalificatie uitte. Voor Theo van Gogh (www.sdnl.nl/theovangogh.htm) een goede reden zijn lezers en lezeressen uit te nodigen een drol te deponeren in de tuin van de familie Hoek, D-weg 14 te Wassenaar. De gezonde roker stelde zijn publiek ook voor telefoongesprekken te voeren met de familie Hoek en publiceerde daartoe ‘geheel gratis’ het privénummer in zijn column. Het dossier Quekel/Delta Lloyd, beheerd door strafpleiter professor Geert-Jan Knoops, is inmiddels een halve meter dik. Het gaat hierbij vooral om verkeerde beleggingen met duizelingwekkende bedragen, niet alleen voor honoraria om al even duizelingwekkend hoge belastingaanslagen juridisch te bestrijden. De aanklacht komt (aldus bewindvoerder Dorrestijn) in een notendop neer op: onzorgvuldig beheer, het niet nakomen van contractueel overeengekomen rendementsprognoses, verwaarlozing van de zorgplicht, machtsmisbruik en het zich verschuilen achter een van de vele bedrijfsdivisies. In 1990 had de multimiljonair uit Waalwijk naar eigen zeggen voor 1.600.000 gulden voor polissen in een depot gestort, waar vier jaar later nog negen ton (in guldens) van over was. Verlies: 700.000 gulden. ‘Terwijl Delta Lloyd in de periode van 1989 tot 1995 een bedrijfsrendement publiceerde van gemiddeld 16,9 procent.’ De totale investering van 3,6 miljoen door Quekel in Delta Lloyd betrof een supermoderne variant van de traditionele levensverzekeringen. Delta Lloyd was een van de pioniers op het gebied van verzekeren en beleggen ineen. Bovenstaand citaat over de florerende marges van de verzekeraar zelf is afkomstig uit een brief aan mij, geschreven op sinterklaasdag 2009 in de gevangenis van Vught. Paul Quekel verblijft er in voorarrest naar aanleiding van een gebeurtenis op 26 mei 2009. Hij wordt ervan verdacht zijn eigen kapitale villa in brand te hebben gestoken, bij welke wanhoopsdaad hijzelf en zijn vrouw (die eerder had laten weten te willen scheiden) ernstige brandwonden opliepen. Het lichaam van de verdachte is voor 36 procent verbrand, vooral de onderkant. Zijn vrouw, wier gezicht met brandwonden is overdekt, heeft al een aantal transplantaties ondergaan. Hij schrijft op 5 december 2009: ‘Door een moment van gekte is het leven van mijn gezin, mijn vrouw en mijzelf volledig verwoest. Met grote dank (?) aan Dl. Zeker Delta Lloyd.’ Volgen drie uitroeptekens. Vrienden en familie waren bang geweest dat hij zichzelf ‘iets zou aandoen’, maar allesbehalve dit. Een vriend, Leo Dorrestijn, had hij ‘met de hand op zijn hart’ moeten beloven dat hij geen gekke dingen zou doen. ‘We waren bang voor zelfmoord,’ zegt zijn zuster Marie-Louise in het Brabantse Rosmalen. Maar hij had, nadat zijn vrouw Coby had aangekondigd het huwelijk na 44 jaar te willen ontbinden, inderdaad plechtig beloofd dat er geen reden was voor zorgen. Op die fatale 26ste mei had Quekel nog een bezoek gebracht aan Dorrestijn, een gepensioneerde beroepsmilitair. Nog geen uur later zag die de brandweer met groot materieel voorbijrijden. Hij vermoedde geen moment dat de villa van de familie Quekel bestemming was. Met de mededeling dat hij nog wat financiële zaken wilde bespreken over de aanstaande scheiding had hij zijn echtgenote, die inmiddels elders een woning had betrokken, gevraagd naar de villa in Waalwijk te komen. Zij had hem eerder dat jaar voor de keuze gesteld: stoppen met procederen tegen Delta Lloyd, en wel onmiddellijk, of anders zo snel mogelijk de papieren in orde maken voor de scheiding. ‘Het was toch een verkapte poging tot zelfmoord,’ zegt vriend Dorrestijn, sinds de fatale meidag bewindvoerder. ‘Het had te maken met verlatingsangst. Zijn imago had een enorme deuk opgelopen, hij en zijn vrouw hielden erg van luxe, en nu dreigde hij ook Coby kwijt te raken. Het was een combinatie van gebeurtenissen. Hij was zijn status kwijt. Hij was een rijk man die er ook naar leefde. De laatste zes jaar had hij enorm ingeteerd op zijn vermogen. Door een toevallige samenloop van omstandigheden was alles op toen hij 65 werd en moest zien rond te komen van alleen nog aow.’ Zijn zus Marie-Louise: ‘Ik heb me er nooit erg in verdiept, maar durf nu wel te beweren dat die zaak met de verzekeraar hem uiteindelijk kapot heeft gemaakt. Ik was bang dat hij zichzelf iets zou aandoen, maar niet dit.’ Haar man: ‘Met een waas voor de ogen is hij tot deze wanhoopsdaad overgegaan. Zo moet het wel zijn gebeurd.’ In een tijdsbestek van nog geen zes jaar zag Quekel miljoenen, opgebouwd dankzij uitgekiend automatiseren, verdampen. Procederen tegen de staat wegens een onterechte belastingaanslag, gewonnen in 1995 maar naar eigen schatting 1.900.000 gulden verloren aan inhuren van expertise en rente en slechts een schadevergoeding van een ton door de Nederlandse staat. Twee keer 700.000 gulden in rook opgegaan dankzij de mislukte investeringen bij zijn bank en als toetje de gedwongen verkoop van zijn onroerend goed, appeltje voor de dorst, met een verlies van vijf miljoen in 1993, nadat hij in liquiditeitsproblemen was geraakt. In juni 1995 stelde hij Delta Lloyd via een aangetekend schrijven aansprakelijk voor wat hij gegoochel noemde met zijn dure beleggingspolissen. Een schikking van 80.000 gulden, een schijntje vergeleken bij de verliezen, werd door hem in 1996 van de hand gewezen. Sindsdien vecht hij wanhopig om juridisch eerherstel. Het gaat daarbij om meer dan dertien miljoen euro, maar Paul Quekel senior – inmiddels totaal verarmd – is daarbij afhankelijk van diensten en goedertierenheid van prof. mr. Knoops, die zijn zaak pro Deo behartigt. Volgens Quekel heeft de gepensioneerde hoogleraar Van de Poel (Risk Management) bij zijn bestudering van het dossier geconcludeerd dat de wederpartij de zorgplicht heeft verzaakt en alle risico’s op het bord heeft gelegd van de klant. ‘Mijn inleg had minimaal verdubbeld moeten zijn,’ zegt de gevangene. Delta Lloyd had hem verleid om weg te gaan bij zijn huisbankier abn Amro, waar hij zijn kapitaal tot dan toen had belegd op een depositorekening van 8,5 procent per jaar. Dat moest veel beter kunnen. Het bleken desastreuze adviezen. Van de Poel en Knoops kunnen geen uitspraken doen zolang de cassatieprocedure bij de Hoge Raad niet is afgerond. Een uitspraak wordt op zijn vroegst einde 2010 verwacht of misschien pas medio 2011. De gedaagde partij, Delta Lloyd, kan aanvoeren dat alle rechtszaken tot dusver door Paul Quekel zijn verloren. Waar was de transparantie, vraagt Quekel zich af, en hoe is het mogelijk dat bedrijven die moeten concurreren in vertrouwen hun klanten zo genadeloos in de val laten lopen, niet zonder zich eerst van winsten te verzekeren in de vorm van hoge kosten van onbegrijpelijk ingewikkelde producten? Met de formule van de beleggingsverzekeringen maakte het voor de producenten niet uit of de beurzen wel of niet goed draaien. De verliezen zijn sowieso voor de polishouder, terwijl de aanbieder altijd (door torenhoge kosten te berekenen) verzekerd is van inkomsten. Met andere woorden: zonder zelf enig risico te lopen, worden klanten verleid tot onverantwoordelijke risico’s. En dat geheel met voorbedachten rade. De woede over de vanzelfsprekendheid waarmee Delta Lloyd zijn gelijk claimde en tot dusver ook kreeg van de gerechtelijke instanties was voor hem aanleiding om ‘het blatende stemvee van Nederland’ keer op keer te waarschuwen voor de woekerpraktijken. Deze werden in zijn ogen oogluikend toegestaan door rechters van wie hij meende te kunnen bewijzen dat ze niet onafhankelijk waren van grote banken en/of verzekeringsmaatschappijen vanwege commissariaten of andere vriendschappelijke contacten. ‘Al voor 2001 heb ik de politiek op de hoogte gesteld van het bestaan van woekerpolissen. Ik ben daarmee blijven doorgaan, ook ter attentie van Nout Wellink van De Nederlandsche Bank.’ ‘Ik heb vanaf 1995 veel verdriet en ongeloof meegemaakt,’ zegt Paul Quekel senior bij onze ontmoeting, de armen tot aan de handen dik in het verband. Zijn lichaamstaal uit spreekt boekdelen. Hier staat een man die verloren heeft van het lot dat hem zo lang gunstig gezind is geweest. Zijn vriend Leo Dorrestijn kan goed begrijpen waarom Quekel door de meeste politici en journalisten werd beschouwd als een querulant in het kwadraat, behalve dan door Theo van Gogh. ‘Hij had geen drs. voor zijn naam staan. Mede door zijn expertise in de automatisering was hij heel goed in staat dwarsverbanden te zien en daardoor tegen de stroom in te roeien. Ik heb hem alleen steeds op het hart gedrukt de schandalige praktijken van banken en verzekeringsmaatschappijen in het algemeen aan de kaak te stellen en niet alleen vanuit de slachtofferrol. Hij beet zich vast in zijn onderwerp en zocht zo veel mogelijk medestanders. Hij zei: ik wil later kunnen bewijzen dat ik gelijk heb, want ik weet zeker dat het op een dag fout gaat met de woekerpolispraktijken.’ Quekel ziet wat door de meeste anderen over het hoofd wordt gezien, zegt Dorrestijn. Door vervolgens ook de gevolgen van het kwaad nog te voorspellen, heeft hij zich niet erg geliefd gemaakt. Neem de plannen van de verzekeraars om voor een bedrag tussen de 75 en 100 miljoen gulden uit te trekken voor de verwachte problemen bij het millennium. Het ging daarbij om de gevreesde computerstoringen, maar het extra geld zou worden verhaald op de klanten. De daartoe benodigde premieverhoging, zo voorspelde Quekel, zou stilzwijgend de nieuwe eeuw in worden getild. Hij mobiliseerde onder meer Gerd Leers (www.sdnl.nl/gerdleers.htm), tot begin dit jaar burgemeester van Maastricht (cda) en toenmalig Kamerlid, om de plannen van de verzekeraars te torpederen. Na zijn vragen in de Tweede Kamer in het kader van de millenniumproblematiek, een debat dienaangaande met de minister, moesten de verzekeraars fatsoenshalve bakzeil halen. Maar vraag Quekel niet hoeveel ‘schandalige en onfatsoenlijk enorme’ druk er op Leers werd uitgeoefend door lobbyisten uit de sector om zijn kritiek te laten varen. ‘Die druk was op het misdadige af.’ Deze analyse wordt anno 2010 bevestigd door de politicus. Theo van Gogh wist het wel: hier acteerde een klokkenluider van het zuiverste water. ‘Man van het volk, geen deftige uitstraling en behept met een zachte G. De lul dus en vogelvrij voor naar corruptie riekende rechters.’ Paul Quekel laat in Vught weten geen spijt te hebben van zijn strijd tegen de gevestigde orde. ‘Ik kan niet tegen onrecht. Nu heeft Dirk Scheringa de zwartepiet toegespeeld gekregen, maar eigenlijk horen de meeste directeuren van verzekeringsbedrijven in de gevangenis te zitten.’ Het is een troost dat hij gelijk heeft gekregen, in ieder geval wat betreft ‘het kankergezwel’ van de woekerpolissen. Hij heeft een goede raad voor alle miljoenen gedupeerden, van wie (zo voorspelt hij) de meesten pas op einddatum van hun waardeloze polisje het bedrog zullen inzien. Dan is het te laat. ‘Ga vandaag nog naar het plaatselijke politiebureau en doe aangifte wegens oplichting en beroep u daarbij op artikel twaalf van het wetboek van strafvordering.’ Eens een rebel, altijd een rebel. Maar wat zou hij graag alle gelijk van de wereld willen ruilen voor de kans om die 26ste mei van het rampjaar 2009 uit te wissen. Bovenstaand hoofdstuk staat in het boek De Woekerpolisaffaire, geschreven door Kees Kooman (www.keeskooman.nl) en uitgegeven door Nieuw Amsterdam.