VRIJWILLIGE MILIEURECHERCHE

Wij onthullen en bestrijden milieucriminaliteit. Regelmatig verzenden wij persberichten, doen we aangiften en voeren we procedures. Dit om het milieu en onze gezondheid bij te staan omdat zij voortdurend het onderspit delven tegen economische belangen, corruptie en collusie.

Provinciale Staten van Gelderland
Postbus 9090
6800 GX Arnhem

'Immuniteit overheid leidt tot toename overtredingen' 16 maart 2002

Van onze verslaggeefster Rachida Azough

Als de overheid medeschuldig is aan een strafbaar feit, maar daarvoor niet wordt gestraft, is het hek van de dam, menen deskundigen naar aanleiding van de eis tegen S.E. Fireworks. 'Dit voedt de normovertreding.'

De vuurwerkramp op 13 mei 2000 was de Enschedese bevolking wellicht bespaard gebleven als de overheid niet had gefaald, erkende het Openbaar Ministerie maandag voor de rechtbank in Almelo. Tegen de directie van S.E. Fireworks eiste het daarom relatief milde straffen. Rijk en gemeente zijn echter immuun. Slachtoffers en juristen morren.

Jan Calis van de Belangenvereniging Slachtoffers Enschede, vindt het frustrerend dat alleen de directie terechtstaat. Een lagere straf, gebruikelijk als verdachten en overheid samen de wet overtreden, vindt hij billijk. 'Maar als je dat doortrekt, houd je geen verantwoordelijke over. Dan is leren van fouten onmogelijk, en moeten slachtoffers hun woede en verontwaardiging zeker inslikken.'

Oud-ombudsman Marten Oosting onderzocht de vuurwerk ramp en stelde vast dat de overheid medeschuldig is. Volgens David Roef, jurist aan de Universiteit Maastricht, is dat uniek in zo'n grote zaak. Hij promoveerde vorig jaar op zijn proefschrift Strafbare overheden. Roef: 'Niet dat de overheid geen andere grote overtredingen op haar geweten heeft. Alleen is de overheid voor het eerst medeverantwoordelijk voor zo'n ernstig delict.'

Hij stelt dat 'georganiseerde onverantwoordelijkheid op overheidsniveau een vicieuze cirkel blijft zolang de overheid niet vervolgd kan worden'. 'Dat medeverdachten in zulke gevallen een lagere straf krijgen, is wel zo eerlijk, maar draagt ook bij aan die onverantwoordelijkheid en aan de maatschappelijke onvrede.'

Rijk, gemeente en provincie kunnen wel civielrechtelijk worden aangepakt, maar vanouds komen ze niet in aanmerking voor strafrechtelijke vervolging. Door een uitspraak van de Hoge Raad in 1998 (het tweede Pikmeerarrest) is daarop voor decentrale overheden een uitzondering gemaakt. Deze uitzondering heeft geen betrekking op exclusieve bestuurstaken, zoals vergunningverlening. 'Een dubieus en onpraktisch criterium', meent Roef. 'Overheids organisaties als de Stichting Toezicht Effectenverkeer en het Commissariaat voor de Media voeren ook zulke taken uit en zijn wel vervolgbaar'.

Een onverantwoordelijke en onvervolgbare overheid mag niet verwachten dat burgers haar zullen gehoorzamen, stelt Roef. 'Het is niet langer Vadertje Staat dat voor ons zorgt. De overheid is zelf onderdeel van risico's geworden. Haar falen brengt burgers zelfs in gevaar', benadrukt Roef. 'Als het misgaat, delen we allen in de verantwoordelijkheid. Alle partijen vormen samen een keten. Er zijn een paar schakels die veel invloed hebben, bijvoorbeeld omdat zij vergunningen afgeven en deze controleren. Maar die kunnen niet worden vervolgd. Dit voedt de normovertreding van alle schakels .'

De Tweede Kamer dringt allang aan op een aansprakelijke rijksoverheid. De Commissie-Roelvink gaat in een recent advies aan het kabinet nog een stap verder. Ambtenaren die verantwoordelijk zijn voor wetsovertredingen, moeten altijd strafrechtelijk kunnen worden vervolgd. Zelfstandige onderdelen van rijk, gemeente of provincie moeten daarnaast vervolgbaar zijn voor milieu- en economische delicten.

Volgens de Commissie-Roelvink mogen overheden niet vervolgd worden voor delicten als brand door schuld, zoals bij de vuurwerkramp. Het kabinet reageerde terughoudend op het advies, terwijl het Roef nog niet ver genoeg gaat. 'Dood of brand door schuld zijn wel wat ernstiger dan een milieu overtreding.'

Voor nadere informatie over dit persbericht: Toine van Bergen, tel: 024-3452585