De Raad van State is in opspraak gekomen. Naar aanleiding van een klacht van onder andere de Vereniging Landelijk Overleg Betuweroute, een koepelorganisatie van actiegroepen en bewonerscomité's die zich verzetten tegen de komst van de Betuwelijn, gaat het Europese Hof voor de Mensenrechten onderzoeken of de Raad van State wel als een onafhankelijke rechtbank kan worden beschouwd.

De Raad van State speelt een dubieuze dubbelrol, omdat zij aan de ene kant de regering adviseert over te voeren beleid. Daarnaast is zij ook rechter in geschillen tussen burgers en diezelfde regering. Dit is zeer waarschijnlijk in strijd met artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Eerder, in 1995, bekritiseerde het Europese Hof om dezelfde reden al eens de Luxumburgse Raad van State.

Gedogen

De handelwijze van de Raad van State in met name milieuzaken levert regelmatig grote twijfels op over het onafhankelijke karakter van onze hoogste bestuursrechter. Mede naar aanleiding van de recente rampen in Enschede en Volendam wordt er steeds vaker geroepen dat er strenger gehandhaafd en minder gedoogd moet worden. De Brabantse milieugedeputeerde Verheijen is daar ook een warm voorstander van. Hij voelt zich echter regelmatig gefrusteerd doordat de Raad van State als hoogste bestuursrechter het belang van bedrijven regelmatig zwaarder laat weten dan de belangen van rechtshandhaving en het milieu. Zo schrijft de Raad van State in haar Jaarverslag 2000 dat zij in een groot aantal gevallen een voorstander is van gedoogbeleid. Dat betekent dus: het niet uitvoeren van de wet. Als vervolgens bij diezelfde Raad van State geklaagd wordt over het feit dat overheden milieuwetten aan hun laars lappen, keurt de Afdeling Bestuursrechtspraak dat gedogen goed. Een recent voorbeeld betreft het zonder vergunning bijstoken van zwaar verontreinigd Abi- slib door de Nijmeegse EPON- kolencentrale. Tot drie keer toe wees de Voorzitter van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State een verzoek af om hiertegen met spoed op te treden.

Frustratie rechtsgang

Nu is de zaak van het Abislib niet echt urgent meer, omdat EPON in Nijmegen op eigen initiatief definitief gestopt is met het bijstoken van Abislib. Anders ligt het met het bijstoken van zwaar vervuild afvalhout. Hiertegen worden al sinds 1995 rechtszaken gevoerd. Daarbij heeft de Raad van State zelf het Europese Hof van Justitie om advies gevraagd. Het advies is glashelder: dit afvalhout mag niet verstookt worden bij EPON, omdat de Nijmeegse centrale geen vergunning heeft om afval te verstoken. Op 3 oktober 2000 vond over deze zaak een zitting plaats bij de Raad van State in Den Haag. Op grond van de Algemene Wet Bestuursrecht diende er vervolgens binnen 14 weken, dus uiterlijk januari 2001, een uitspraak te volgen. Die uitspraak is er nog steeds niet. Daarmee frustreert de Raad van State de rechtsgang, met grote schade voor het milieu. EPON kan nog steeds doorgaan met het stoken van het zwaar vervuilde afvalhout.

Groene stroom

Maar ook andere elektriciteitscentrales ontplooien steeds meer initiatieven om afval bij te stoken. Zelfs met belastingaftrek, onder het motto "Groene Stroom". Ook dit is op grond van dezelfde uitspraak van het Europese Hof van Justitie illegaal. Hetzelfde geldt voor initiatieven om geheel nieuwe installaties te bouwen voor verbranding en vergassing van biomassa, zoals Fibroned bij Apeldoorn. Daar wil men op grote schaal kippenmest gaan verbranden. De uitstoot van gevaarlijke stoffen mag volgens de Europese regels niet minder zijn dan bij afvalverbrandingsinstallaties. Zoals de plannen van Fibroned nu zijn mag ze echter meer dan tien keer zoveel gevaarlijke stoffen uitstoten als een afvalverbrandingsinstallatie. K

Onafhankelijke rechtbank

In Duitsland zijn er, naar aanleiding van de uitspraak van het Europese Hof van Justitie, inmiddels nieuwe, veel strengere milieuregels gemaakt voor het verbranden en vergassen van biomassa en afval. Daarbij mag bijvoorbeeld zwaar vervuild afvalhout alleen als "Groene Stroom" verbrand worden in een installatie die de rookgassen even goed reinigt als een afvaloven.

In Nederland frustreert de Raad van State deze uitvoering van Europese regels, die ons milieu moeten beschermen. De politiek zou er goed aan doen om het Europese Hof voor de Mensenrechten vóór te zijn. Immers: als het Europese Hof de Nederlandse Raad van State niet meer als onafhankelijk beschouwt, lijdt ook de politiek ernstig gezichtsverlies. Ter voorkoming van iedere schijn van belangenverstrengeling zou "Den Haag" de Raad van State moeten ontheffen van haar taken als bestuursrechter. In plaats daarvan moet er een onafhankelijke landelijke rechtbank voor bestuurszaken komen.

Toine van Bergen

De schrijver is politicoloog en actief als Vrijwillig Milieurechercheur.