Zware metalen in onze ademlucht

Door Toine van Bergen

De kolencentrale EPON in Nijmegen zal straks nog veel meer afvalhout dan nu, en ook andere afvalstoffen gaan verbranden. En men wil het nu nog illegale opstoken van het zeer gevaarlijke ABI-slib uit de eigen rookgasreinigingsinstallatie achteraf legaliseren. Ook in kolencentrales in Limburg (Buggenum) en Noordbrabant (Geertruidenberg) gaat op grote schaal afval verbrand dan wel vergasd worden. De overheid en stroomproducenten en -leveranciers zoals EPON en Essent draaien het publiek een rad voor ogen door de energie uit afval te presenteren als groene stroom.

Op 3 augustus 2000 is er een convenant afgesloten tussen de overheid en de Nederlandse elektriciteitsproducenten, waarin is afgesproken dat er de komende jaren secundaire brandstoffen zoals afval en mest in onze elektriciteitscentrales zullen worden ingezet. Helaas lijken zich nog maar weinigen bewust van de negatieve gevolgen van dit convenant voor de volksgezondheid. In de tachtiger jaren maakten wetenschappers ons bewust van de klimatologische gevolgen van de alsmaar toenemende CO2- uitstoot: opwarming van de aarde. Om dit te voorkomen is in 1992 in Kyoto- akkoorden vastgelegd in welke mate en in welk tempo de CO2-uitstoot moet worden teruggedrongen. Deze week wordt in Den Haag vergaderd over de uitvoering van de Kyoto- akkoorden. In Nederland zijn naast het sterk toenemende autoverkeer de kolencentrales de grootste veroorzakers van de CO2-uitstoot.

De fossiele brandstoffen raken echter langzaam maar zeker op. Bovendien is de sinds de Tweede Wereldoorlog gestaag groeiende economie in de Westerse wereld is ook verantwoordelijk voor een steeds groter wordende afvalberg. Om niet het gevaar te lopen dat Nederland als gevolg van het storten van afval op een Alpenlandschap gaat lijken, zijn we afval gaan scheiden en hergebruiken. Onbruikbaar afval zijn we gaan verbranden. Strenge milieu-eisen aan de emissies van afvalverbrandingsinstallaties (AVI's) zouden moeten voorkomen dat er ongewenste gevolgen ontstaan voor de volksgezondheid. Afval verbranden in AVI's is daarom een dure aangelegenheid.

Dan is er nóg een typisch Nederlands probleem: de intensieve veehouderij die meer mest produceert dan nodig is voor de bemesting van akkers en weilanden. De ingezette inkrimping van de veestapel zet weliswaar zoden aan de dijk; het mestoverschot is er nog niet mee opgelost. Vier problemen dus: een te hoge CO2-uitstoot, een tekort aan fossiele brandstoffen, duur te verwerken afval en een mestoverschot.

Collusie

Je zou denken dat wij Nederlanders ons gelukkig zouden mogen prijzen met de creativiteit van onze ministers van Economische Zaken en VROM, mevrouw Jorritsma en de heer Pronk, en de vier elektriciteitsproducenten EPON, UNA, EZH en EPZ, die op 3 augustus 2000 achter gesloten deuren een convenant hebben afgesloten waarin "duurzame energie" gepresenteerd wordt als de oplossing voor alle genoemde problemen. In dat convenant is vastgelegd dat de elektriciteitscentrales de komende jaren fossiele brandstof gedeeltelijk vervangen door secundaire brandstoffen als houtafval, mest, papier- en zuiveringsslib en andere brandbare "grondstoffen". Voor Minister Pronk lijkt daarmee een geniaal plan bedacht, waarmee hij als voorzitter van de internationale klimaatconferentie, die nu in Den Haag gehouden wordt, als goede sier kan maken. Laten we ons echter maar niet gelukkig prijzen, want dit besluit is genomen op basis van een heimelijke verstandhouding, ontstaan uit gemeenschappelijke belangen, om het eigenbelang te doen prevaleren boven alles. In criminologische termen noemeen we zo'n afspraak collusie.

Het gemeenschappelijke belang voor overheid en elektriciteitsproducenten is hiervoor al aangegeven: de oplossing van vier problemen. Het eigenbelang zit bij de elektriciteitsproducenten. De liberalisering van de elektriciteitsmarkt heeft ertoe geleid dat de Nederlandse elektriciteitsproducenten amper in staat zijn elektriciteit op te wekken tegen een concurrerende prijs in een markt waarin het aanbod de vraag overtreft. Door minder fossiele brandstofen in te zetten wordt geld bespaard. Door ook nog eens afval daarvoor in de plaats onder de noemer biomassa als brandstof in te zetten, is er plotseling sprake van "groene stroom" die van overheidswege wordt gesubsidieerd.

Bij dit alles hebben het milieu en de volksgezondheid echter het nakijken. Allerlei stoffen zoals zware metalen (kwik, chroom, arseen), fluoriden maar ook het uiterst schadelijke fijn stof komen extra in het milieu terecht. De kolencentrales halen minder schadelijke stoffen uit de lucht dan de afvalverbrandingsinstallaties, waarin het afval anders zou zijn verbrand.

Toename CO2- uitstoot

In dit licht moeten de laatste ontwikkelingen bij de Nijmeegse EPON- centrale worden gezien. In de concept- milieueffectrapportage (MER), die een dezer dagen met vertegenwoordigers van milieu- en bewonersgroepen uit Nijmegen en omgeving wordt besproken, wordt voorgesteld nog veel meer schadelijk afvalhout te gaan verbranden dan nu al gebeurt. En dat terwijl de Raad van State op het punt staat om de huidige houtstookactiviteiten te verbieden.

Al vele jaren wordt het eigen zogenaamde "Abi-slib", dat vrijkomt bij het reinigen van de rookgassen, illegaal meeverbrand met de kolen. Dit bijstoken wil EPON nu legaliseren. Nog niet precies bekend was tot nu toe welke gevaarlijke stoffen door het bijstoken van Abi-slib per jaar extra in de atmosfeer zijn gekomen, en ook in de toekomst zullen worden uitgestoten als het aan EPON ligt. Het gaat, volgens de tekst van de concept- MER-rapport zelf, om een extra uitstoot van 8,8 ton fluor en 1,3 kg van het zeer giftige kwik extra per jaar. Aanvoer van olijfpitten uit het Middellandse zeegebied en afvalhout uit Oosteuropa leidt tot een aanzienlijke toename van het vrachtverkeer en dus ook van de CO2- uitstoot. Ging het er juist niet om om die uitstoot terug te dringen?

Wat hier gebeurt kan echt niet. Milieuwetgeving is nooit bedoeld geweest om bedrijven in economische zin te bevoordelen, maar om negatieve gevolgen van bedrijfsactiviteiten voor mens en omgeving te voorkomen. Het ergste is echter nog dat argeloze burgers en volksvertegenwoordigers, die zelf niet op zoek gaan naar de waarheid, door overheid en stroomproducenten als EPON zand in de ogen wordt gestrooid, doordat dit spel gelardeerd wordt met begrippen als duurzame energie, biomassa, en groene stroom. Tijdens de internationale klimaatconferentie in Den Haag "Pronkt" de Nederlandse regering bovendien met de gemaakte afspraken met de kolencentrales. Die zijn " goed voor de bestrijding van het broeikaseffect", zo wordt gesteld. Onzin: bij afvalverbranding komt evengoed CO2 vrij. In feite wordt wordt door de gemaakte afspraken met kolencentrales het falende Nederlandse beleid om de CO2- uitstoot terug te dringen gemaskeerd.

Toine van Bergen is oud-raadslid van De Groenen in Nijmegen en Vrijwillig Milieurechercheur.