PIET DE VISSER STRAATWEG 147 3054 AG ROTTERDAM TEL. 010-189174 Rotterdam, 12-9-1999 (Gepubliceerd op 22 september 1999) In onze polder wordt met grote zelfvoldaanheid en stelligheid geloofd dat we de zaken goed op 'orde' hebben. Bewijs: we kampen momenteel zelfs met het luxeprobleem hoe we zo'n twee miljard aan extra financiële meevallers zullen besteden. Om die vraag goed te kunnen beantwoorden moet men zich echter eerst afvragen in wat voor 'orde' we leven en waaraan Paars dit succes te danken heeft. Allereerst leven we in het westen al vele jaren in een schijnbaar permanente hoogjunctuur, hetgeen heel wat wind in de rug betekende. voorts is Nederland dankzij een jarenlange matiging van de CAO-lonen in Europees verband een lagelonenland geworden. Bovendien is er door een 'terugtredende overheid' zodanig op het overheidsapparaat gesnoeid dat 'Vadertje Staat' zelfs in zijn primaire taken: politie, justitie, fiscaliteit en onderwijs, machteloos en onbetrouwbaar is geworden. Vervolgens zijn er tientallen miljarden bezuinigd op sociale zekerheid en zorg. Bovendien zijn tal van overheidsbedrijven en -diensten verkocht aan het bedrijfsleven. Door het monopolistische karakter van deze overheidsproducten, en dus niet gecontroleerd door de markt, noch door de politiek, worden daar schatten verdiend. Kortom, er is in de collectieve sector nauwelijks nog een terrein te vinden dat de terugtredende en op zijn laatste benen voortsjokkende overheid niet heeft geruïneerd Dit alles speelt zich ook nog af in een economische orde, waarin een zeer gering percentage van welgestelden zich van het overgrote deel van 's werelds rijkdommen en macht heeft meester gemaakt. De aldus hoofdzakelijk aan CAO-loners, uitkeringsgerechtigden en gemaltraiteerde burgers ontfutselde honderden miljarden heeft Paars via lastenverlaging doorgesluisd naar het bedrijfsleven. Dat resulteerde in een ware orgie van winsten in bedrijven en op beurzen. Deze revolutionaire inkomensoverdracht van arm naar rijk is des te schrijnender, omdat rijk relatief gesproken nauwelijks belasting betaalt in 'ons goede landje', dat fiscaal tot in de haarvaten corrupt is. De in aantal snel groeiende miljonairs blijken in ons land nauwelijks voor de derde fiscale schijf van 60% in aanmerking te komen. Belasting betalen is voor de drommen, die arbeiden. Paars heeft met de miljarden ook het begrotingstekort van de overheid weten weg te werken en zit dus nu met het probleem hoe het zonder kabinetscrisis twee miljard aan extra financiële meevallers moet gaan uitgeven. Voor een fatsoenlijk mens is dat natuurlijk helemaal geen probleem. Dat minimale pleistertje hoort uiteraard te worden gebruikt voor de wonden die Paars bij de minimumlijders, het onderwijs en de zorg geslagen heeft. De kans bestaat dan ook dat PvdA en D66 thans, in een oprisping van sociale bewogenheid het asociale regeerakkoord waaraan zij zich met huid en haar aan de VVD hebben verkocht thans willen openbreken. Dat zal zonder zware concessies aan de VVD niet mogelijk zijn. Deze partij wil de twee miljard liever aan verlaging van de staatsschuld besteden, of aanwenden om de laatste paar procent werkloze bijstandsmoeders, arbeidsongeschikten, ouderen, gehandicapten en anderen die door onze economie zijn uitgestoten alsnog de arbeidsmarkt op te jagen en te vernederen. Die mensen passen niet in de ideologie van de VVD-'orde' en behoren er eigenlijk niet te zijn. Politiek lukt het PvdA en D66 om de Derde Dinsdag van September toch nog iets van een sociaal gezicht te tonen. Het zou die partijen overigens niet misstaan als ze daarnaast ook nog enkele miljoenen zouden uittrekken voor een wetenschappelijk onderzoek gericht op het behoud van onze democratie. Dat soort dingen behoorde vroeger tot de taak van de wetenschappelijke bureaus politieke partijen, maar die zijn inmiddels overleden. Kun je in een maatschappij, waarin de overheid zich juridisch en financieel bewust ontmant en die ook zeer basale ontwikkelingen systematisch overlaat aan het vrije spel van ongecontroleerde economische internationale krachten, nog van een democratische samenleving spreken? Is er nog sprake van een parlementaire democratie als gerechtigheid wordt overgelaten aan de blinde macht van de markt? Daarbij zou ook onderzocht moeten worden hoe ons fiscale systeem kan worden gedemocratiseerd. De fiscale discussie zou niet beperkt moeten blijven bij de al of niet aftrekbaarheid van hypotheekrente. Er moet onderzocht worden hoe structureel een lastenverschuiving van de thans uitgebuite factor 'arbeid' kan worden bereikt naar meer belasting op vermogen en vermogenswinsten. Waarom wordt straks de BTW bij goederenoverdracht opgeschroefd terwijl vermogensoverdrachten onbelast blijven? Dat het asociale belastingplan van een a-politieke technocraat als Vermeend er feitelijk nu al zonder substantiële publieke discussie is doorgedrukt bewijst hoe ziek onze democratie is. Ook zou ik een paar miljoen willen uittrekken voor een prijsvraag voor kunstenaars, die een monument moeten maken voor de slachtoffers van de huidige neo-liberale revolutie: voor de overspannen directeuren van zwarte basisscholen In de grote steden, die met de moed der wanhoop het ene vacaturegat met het ander proberen te dichten en voor de onderwijskrachten die uit lijfsbehoud, maar toch met schuldgevoel hun post in de steek hebben moeten laten; voor de mensen in de zorgsector, die elke minuut die zij aan een steunkous of een te wassen bil besteden administratief moeten verantwoorden, terwijl het moderne financiële Herenvolk in duisternis mag blijven wandelen bij het verpatsen van hun ondernemingen en het vergaren van hun miljoeneninkomens; Voor de bijstandsmoeders die desperaat hun kinderen nog steeds fatsoensnormen proberen bij te brengen, in plaats van ze in deze graai- en snaaiwereld gewoon op roof uit te sturen; voor de honderdduizenden 'softies', die de werkdruk en de concurrentieslag niet psychisch niet kunnen volhouden en in de WAO terechtkomen, voor de vrijwilligers in kerkelijke gemeenten en voor al die andere mensen (die momenteel pogen een deserterende overheid te vervangen en die ondanks Paars toch nog voor enige sociale cohesie In onze samenleving zorgen. Aan Rob Brockhus St. Sociale Databank E-mail: sdn@planet.nl Door Piet de Visser Gepubliceerd op 24 juli 1999 'PvdA moet zich Schamen voor haar rol in Paars' Hoe komt het dat Paars II faalt en Paars 1 succes had? Oud-staatssecretaris Van der Linden die eind jaren tachtig politiek overleed aan de gevolgen van de paspoortaffaire verklaarde destijds dat hij met het paspoortdossier van zijn voorganger Van Eekelen een kar met vierkante wielen had overgenomen. Paars II vertoont alle symptomen van de "ziekte van Van der Linden". Het succes van Paars I bestond uit het op orde brengen van de overheidsfinanciën en uit een groeiende economie en werkgelegenheid. Dat succes heeft het te danken aan de CAO-werknemers, die gedurende een reeks van jaren met lage lonen genoegen hebben genomen 1 de paarse neoliberale economie wordt praktisch een gele de loonpolitiek gevoerd. Mede dankzij de vakbonden is het aandeel van de lonen In het Bruto Nationaal Product in Nederland momenteel het laagste van de EU. Voorts werd de collectieve sector uitgekleed. Het sociale stelsel werd afgebroken. uitkeringsgerechtigden werden financieel gekort, de bijstand in gemanoeuvreerd of vaak kansloos de arbeidsmarkt op getreiterd. Er werd zo bezuinigd op het ambtenarenapparaat dat zelfs primaire overheidstaken soms niet meer goed worden vervuld. Bezuinigingen op het onderwijs (Nederland investeert binnen de EU het minst in de vorming van de jeugd), op cultuur en sociaal werk (taak van sponsors geworden) en op de zorg leverden ook miljarden op. Hetzelfde geldt voor de uitverkoop van overheidsbedrijven en de invoering van semi-private monopolistische ondernemingen. Bovendien profiteerde Paars I ook nog van een in het Westen al vele jaren voortdurende hoogconjunctuur. Dat leverde de miljarden op waarmee Paars I de overheidsfinanciën kon saneren en het bedrijfsleven met lastenverlaging stimuleerde, via het mechanisme: lage lonen en bedrijfslasten = hoge winsten = grote investeringen en concurrentiekracht t.o.v. het buitenland = groeiende economie en werkgelegenheid. Een flink deel van dit effect zal straks verloren gaan wanneer ons poldermodel door het buitenland wordt overgenomen en wij onze economische problemen niet langer kunnen exporteren naar landen met minder asociale regeringen en makke vakbonden. De prijs die van dit 'succes' door onze samenleving en ook door Paars II betaald wordt is niet gering. Er heeft zich een afschuwelijke asociale denivellering van inkomens en vermogens in ons land voltrokken. Ons land is momenteel een (belasting)paradijs voor het steeds meer internationaal opererende bedrijfsleven, met managers die geen enkele boodschap meer hebben aan de nationale zaak en hun werknemers. Terwijl de 'have nots' de enorme winstexplosie en het succes van Paars 1 hebben gefinancierd en in tal van maatschappelijke basale behoeften (de zorg) niet wordt voorzien, wordt onze samenleving steeds meer de gevangene van een modern type roofridders. Nauwelijks nog gecontroleerd door een teruggetreden en machteloze overheid zijn de 'captains of industry' en in hun kielzog de aandeelhouders/topmanagers, beurs- en andere grootgeld-groezels, doende zich al of niet legaal en al of niet met voorkennis steeds schaamtelozer te verrijken op kosten van een steeds machtelozer gemeenschap. Hele concerns worden door dit type roofridders en hun gevolg al of niet 'vijandig' overgenomen, inclusief het horige personeel, waarvan zij zich naar willekeur ontdoen. De overheid die ooit als schild voor (vooral) de (zwakke) gemeenschap bedoeld was, is als loopjongen van het bedrijfsleven tot nauwelijks iets meer in staat. Dit alles vreet de samenhang van onze samenleving aan en bevordert een mentaliteit bij de burger van een mentaliteit van 'ieder voor zich en God ook voor niemand'. De PvdA die ooit voor een eerlijker verdeling van inkomen, macht en kennis werd opgericht, behoort zich dan ook diep te schamen voor haar rol in Paars. En ook voor de staat in ontbinding die Paars I heeft nagelaten. Paars II staat thans machteloos aan de karren met vierkante wielen te rukken die Paars I in de modder heeft achterliet. Het door de rechter veroordeelde failliete landbouwbeleid van de 'sterke minister' Van Aartsen moest door zijn opvolger uitgevoerd worden in een inmiddels losgeslagen sector. Het idee van het rekeningrijden dat ooit gelanceerd werd door een 'sterke' de milieumaffia subsidiërende minister Kroes en dat door Paars I nog werd opgefokt, krijgt onder druk van de autolobby onder minister Netelenbos een roemloos einde. Paars I liet voorts de Bijlmeraffaire na, en Schiphol, de HSL, en de Betuwelijn. Minister Hermans mag de tekorten op een door Paars I totaal uitgemergelde onderwijsbegroting oplossen. Minister Korthals erft een corrupt en onmachtig justitieel apparaat. Minister Peper erft, een krakkemikkig binnenlands bestuur met disfunctionerende departementen en lagere overheden. Deze ook al zeer 'sterke minister' en oud-burgemeester van Rotterdam moest eerst zijn eigen affaire-Brinkman afwikkelen, voordat bij zich met de puinhoop die Paars I (en in Rijnmond ook hijzelf) rondom de 'stadsprovincie' achterliet. Misschien moet hij zich ook nog gaan bezighouden met de bestuurlijke chaos die hij in Rotterdam achterliet met een gedesorganiseerde Sociale Dienst, een ROTEB met onverklaarbare miljoenentekorten, alsmede een Gemeentelijke Belastingdienst die langdurig niet meer in staat is aanslagen te versturen en belastingen te innen. Het is overigens de vraag of hij daarvoor nog de tijd krijgt. Zijn alom bekende gebrek aan sociale intelligentie in combinatie met een overmaat aan arrogantie die alleen echte prima donna's zich kunnen permitteren beloven weinig goeds. Maar, Paars I is dankzij de Arme Kant van Nederland een groot succes geweest en het doet deugd dat Paars II daarvan nu ook de vruchten plukt. De auteur is lid geweest van de Tweede Kamer voor de Partij van de arbeid