vrijdag 04 oktober 2002 Zie ook de van doemvlucht en SBS-6) Zijn brandvertragers oorzaak gezondheidsklachten Bijlmerslachtoffers? Bijlmerziektes blijven ononderzocht     Tien jaar na El Al-ramp is oorzaak klachten nog steeds onbekend     Pijn in Bijlmer gaat nooit over door Koen Voskuil AMSTERDAM - Tien jaar nadat de El Al Boeing zich met zijn mysterieuze lading in de flats Kruitberg en Groeneveen in Amsterdam-Zuidoost boorde, kampen bewoners en hulpverleners nog steeds met ernstige lichamelijke klachten. Ondanks medische onderzoeken weten zij nog steeds niet wat hen mankeert. Bijlmerbewoner en hulpverlener tijdens de ramp Ed Steur: "We hebben het recht om te weten wat er in het vliegtuig zat. We hebben het recht om te weten wat ons mankeert. Maar het enige dat je te horen krijgt, is dat het tussen je oren zit.'' Radioamateur Ed Steur hoorde de avond van 4 oktober 1992 van ether-vrienden dat een vliegtuig rokend zijn kant op kwam: "Ik ben direct naar buiten gegaan. Ik zag de rookpluim al en ben erop af gerend. Aan de zuidkant van de flats heb ik de hele avond hulp verleend. Door te praten, te delegeren. Er hing een verschrikkelijke rook en het stonk enorm. Maar wat doe je? Je gaat door met mensen helpen. Natuurlijk denk je niet aan je eigen gezondheid op zo'n avond.'' Klachten In de maanden na de Bijlmerramp kreeg Steur zijn eerste knobbel op zijn borst. Dat werden er vervolgens vier. Ook onder zijn oksel en bij zijn lies ontstonden knobbels. Een scan heeft uitgewezen dat hij vlekjes op zijn longen heeft. Zijn mondslijmvlies is wit. En Steur is moe, heel moe. Wat er met hem aan de hand is, weet hij niet. Noch het Medisch Onderzoek Vliegramp Bijlmermeer (MOVB), noch 'gelegenheidsonderzoeker' Louis Bertholet - die uit onvrede zijn eigen onderzoek startte -noch zijn huisarts heeft het antwoord. Voormalig stadswacht Lenie Hendriks stond op de rampavond buiten en zag het vliegtuig in de lucht cirkelen. "In een flits wilde ik het nog tegenhouden. Belachelijk, wie houdt een Jumbo tegen?'' Daarna kwam de klap. Ook Hendriks stond de hele avond in de dampen: "Die stank was vreselijk. Je proefde het in je mond.'' Binnen enkele weken nam haar astma toe. Zo erg dat ze nauwelijks meer buiten kon komen, niet meer kon fietsen. En die eeuwige vermoeidheid. Binnenkort krijgt Lenie Hendriks een scootmobiel vanwege haar astma. "Een verbetering, maar liever weet ik wat mij mankeert. Ik ben 51, maar voel me als een vrouw van tachtig'', vertelt ze huilend. Politieman Theo Velders (57) was als lid van het Rampen Identificatie Team de hele nacht na de ramp in hangar 8 op Schiphol. "De lucht was vreselijk. Ik heb de lucht van kerosine en van verbrande lijken geroken. Maar dit was een heel andere, viezere lucht.'' Enkele maanden later begonnen de klachten: vermoeidheid, verslechterd zicht, gewrichtspijn, spierpijn, huidirritatie en vlekken, oriëntatieproblemen. Tot op de dag van vandaag heeft Velders last. Onderzoek Na lang aandringen mocht Velders meedoen aan het bloed- en urine-onderzoek van het MOVB. "Ik was daar heel tevreden over'', zegt Velders. "Maar over de conclusies was ik minder te spreken. Het MOVB zei dat tachtig procent was genezen naar aanleiding van de gesprekken die waren gehouden. Ze concludeerden dat alles tussen de oren zat. De vlekken op mijn huid zien er niet zo uit. Ik ben een paar keer korte tijd mijn gezichtsvermogen verloren. Ik zat bijna in de WAO, zover was het met mij'', zegt de hulpverlener. De Bijlmerbewoners Ed Steur en Lenie Hendriks zijn al helemaal niet te spreken over hun MOVB-onderzoek. Steur: "Waar ze het op wilden gooien, was dat je klachten niet van de Bijlmerramp kwamen, maar door je leefpatroon. 'Rook je? Drink je weleens? Oh, dan komt het daardoor.' Ik heb jarenlang in een garage gewerkt, waar ook smerige stoffen hingen. Ieder mens heeft al ongezonde bagage natuurlijk. Maar die Bijlmerramp is daar nog eens overheen gekomen. En dat er troep is vrijgekomen, staat buiten kijf.'' Begin 1999 gloorde er voor beiden hoop aan de horizon. De zeer bij de Bijlmerramp betrokken politicus Louis Bertholet uitte kritiek op het MOVB-onderzoek en startte een onderzoek voor dertig personen naar de aanwezigheid van genetisch gemodificeerd mycoplasma, bacteriën die eerder ook bij veteranen uit de Golfoorlog zijn geconstateerd. Ed Steur en Lenie Hendriks mochten aan het onderzoek meedoen. Maar de wet van Murphy leek van toepassing op Bertholets onderzoek. Vrijwel alle bloedbuisjes kwamen gebroken aan bij de Amerikaanse onderzoeker G. Nicolson van het Institute of Molecular Medicine. Een tweede onderzoek naar verarmd uranium strandde eveneens. "Een ramp'', noemt Bertholet dat achteraf. Ed Steur: "Mijn vertrouwen was onder het nulpunt beland en ik heb professor Nicolson, aan wie ons bloed was toevertrouwd, gemaild. Die schreef mij in een mailtje dat hij het 'Bijlmerbloed' nooit op genetisch gemodificeerd mycoplasma heeft onderzocht. Dat was te tijdrovend en te duur geweest. Hij zocht op de aanwezigheid van 'gewoon' mycoplasma.'' Ook blijft er onenigheid over de kosten van het onderzoek. De deelnemers zweren dat Bertholet had beloofd dat alles gratis was, maar achteraf ontvingen ze facturen. Bertholet spreekt die beloftes tegen: "Ik ben zelf voor een ton het schip in gegaan.'' Belangen Hendriks moet in elk geval niets meer hebben van alle belangengroeperingen: "Ze zoeken als eerste de media, maar wat doen ze voor ons?'' Moeiteloos somt Ed Steur een rij belangengroepen op: het MOVB, de Klankbordgroep, het SOVB van Bertholet, de Vereniging Bijlmerbelangen, Lotgenoten en Stichting Nabij van dominee Otto Roef. Steur: "Ik vraag me weleens af hoeveel de belangenorganisaties voor ons hebben geregeld, of hoeveel ze voor ons hebben verpest. Bovendien, eenheid is er nooit geweest. Het zijn allemaal aparte clubjes.'' Lenie Hendriks zegt: "Ik heb overal professionele hulp gezocht, maar daar waren de deuren gesloten. Als mijn klachten psychisch zijn, zoals iedereen oppert, waarom krijg ik dan een scootmobiel? Ik wil weten wat mij mankeert. Ik spreek niet alleen voor mezelf als ik zeg: na tien jaar staan wij nog steeds in de kou.'' vrijdag 04 oktober 2002 [BINNENLAND] Zweden verkiest ijsberentest boven onderzoek El Al-zieken AMSTERDAM - De Amsterdamse chemicus Jan Zonjee is vorig jaar een kleinschalig eigen onderzoek gestart. Hij heeft het vermoeden dat sommige klachten na de Bijlmerramp te maken hebben met het inademen van vlamvertragers, zogenaamde PBDE's. Deze stoffen worden in kunststoffen verwerkt om snelle ontbranding tegen te gaan. De resultaten van Zonjee's onderzoek laten nog steeds op zich wachten, omdat een Zweedse universiteit geen prioriteit aan het onderzoek geeft. Zonjee kwam op het idee van vlamvertragers als bron van de klachten na het relaas van een zakenrelatie, die op de avond van de ramp geruime tijd in de dampen van vliegtuighangar 8 heeft gestaan. Sindsdien heeft hij last van onder andere vermoeidheid, krachtsverlies, huidirritatie, moeite met oriënteren en een verslechterd zicht. Zonjee: "Zijn klachten leken precies op de symptomen die mensen in Michigan hadden na het binnenkrijgen van vlamvertragers. Op internet heb ik een en ander uitgezocht en mijn theorie leek me steeds aannemelijker. Ik heb geprobeerd dit onder de aandracht te brengen, maar niemand wilde het uitzoeken. Vorig jaar hebben mijn werkgever en ik besloten het onderzoek uit te voeren en uit eigen zak te betalen.'' Bijlmerslachtoffers waren snel gevonden voor de test en in mei 2001 gingen vijf bloedmonsters richting de universiteit in Stockholm, als een van de weinige gespecialiseerd in de wereld op het gebied van onderzoek naar vlamvertragers. Tot op heden is er echter geen uitslag binnen. Professor Bergman van de universiteit geeft tot op heden steeds andere onderzoeken voorrang, waaronder het testen van ijsberenbloed op de aanwezigheid van PBB's. De professor heeft ondanks herhaalde verzoeken niet gereageerd. (KV) Ed. Steur