Omgaan met psychische problemen - RIAGG Drenthe
Soms krijgen kinderen
plotseling te maken met dood, geweld, bedreiging of afscheid. Dat kan hen diep raken. Maar
ook ogenschijnlijk minder ernstige gebeurtenissen kunnen een diepe indruk achterlaten.
Bijvoorbeeld een huisdier dat doodgaat, vader die ontslag krijgt, een verhuizing, een
nieuwe school. Of een vriendje dat gaat verhuizen naar een andere stad. Kinderen hebben
tijd nodig om ingrijpende of schokkende gebeurtenissen te verwerken. Naarmate uw kind de
schok beter verwerkt, zal het er minder lang last van hebben. U als vader, moeder of
verzorger kunt hier heel goed bij helpen.
Kinderen reageren verschillend
Afhankelijk van de leeftijd kunnen kinderen op verschillende manieren reageren. De één
wordt heel erg druk, de ander sluit zich af en wordt stil. Het belangrijkste voor alle
kinderen is dat ouders tijd voor hen nemen. Kijk goed wat er in uw kind omgaat, luister
naar uw kind, geef hem of haar in begrijpelijke taal uitleg over wat er gebeurd is.
Kinderen willen, net als volwassenen, voelen dat ze niet alleen staan. Neem uw kind
serieus in zijn belevingswereld en geef uw kind echte aandacht. Laat uw kind - vlak na een
schokkende gebeurtenis - niet onnodig lang alleen, tenzij het zèlf alleen wil zijn. Laat
hem of haar dan wel weten dat u in de buurt bent en blijft. Het vertrouwen in het leven
kan geschokt zijn bij uw kind. Maar het vertrouwen in u als vader of moeder kan
onbeschadigd blijven.
Wat zijn normale
reacties van kinderen en jongeren bij schokkende gebeurtenissen? ongewoon stil en teruggetrokken zijn heel druk of uitbundig doen verminderde interesse onrustige slaap, nachtmerries angstig gedrag; niet alleen durven zijn om ‘kleinigheden' huilen of boos worden verminderde schoolprestaties verlies van vaardigheden zoals eten, praten, zindelijkheid lichamelijke klachten; hangerig zijn prikkelbaar zijn zich verantwoordelijk of schuldig voelen over wat er gebeurd is plotseling radicale beslissingen willen nemen |
Baby's
reageren op onrust en lawaai. Zodra het normale ritme hersteld is, zal de baby zich weer
zoals altijd gaan gedragen.
Kleuters hebben nog een beperkt tijdsbesef en letten meestal op het gedrag van de
ouders. Hoe moeilijk ook, geef hen een gevoel van geborgenheid en veiligheid. In het
algemeen geldt: hoe jonger, hoe kwetsbaarder.
Kinderen van 6 tot 12 jaar verwerken de ervaring het beste door te spelen. Dat is
voor hen de meest natuurlijke manier. Ze herhalen het gebeurde en beleven het steeds weer
opnieuw, vaak met andere kinderen. Na verloop van tijd zult u waarschijnlijk zien, dat het
spelen onbewust weer gaat veranderen. Als het spel rond de schokkende gebeurtenis zich
lange tijd en vaak blijft herhalen, kan het nodig zijn hierover met de huisarts te gaan
praten.
Jongeren verwerken schokkende gebeurtenissen eigenlijk op dezelfde manier als
volwassenen. Vaak wordt de schokkende gebeurtenis afwisselend ontkend en opnieuw beleefd.
Alleen zijn jonge mensen nog niet volwassen. Zij hebben uw emotionele steun en begrip dus
harder nodig dan een volwassene.
Verwerken, hoe gaat dat?
Activiteiten kunnen helpen. Tekenen, schrijven en spelen zijn goede hulpmiddelen voor
kinderen om schokkende gebeurtenissen te verwerken. Speelgoed (poppetjes,
speelgoedzwaarden, auto's, verkleedspullen etc.) en expressiemateriaal stimuleren de
verwerking en bieden afleiding en activiteit aan de kinderen. U kunt uw kind ook helpen
door samen iets te ondernemen. Bijvoorbeeld samen het dode huisdier begraven of samen een
afscheidsbrief schrijven. Na een verhuizing of wisseling van school kan het helpen als uw
kind nog eens op bezoek kan gaan bij de oude school of de oude vriendjes. Het laten
meegaan van uw kind naar de begrafenis of crematie kan uw kind helpen bij het afscheid
nemen van een geliefd familielid. Zulke ‘rituelen' blijken heel ondersteunend te
werken voor kinderen en jongeren.
Bij het verwerken hebben kinderen de emotionele steun en het verstandige begrip van u als
vader of moeder heel hard nodig. Soms is de manier waarop uw kind alles verwerkt,
bijvoorbeeld in dromen of in veranderd gedrag, voor u niet direct herkenbaar. Sommige
kinderen verwerken door te huilen of te praten, anderen door woest te spelen, waarbij er
weleens dingen kapot gaan. Veel kinderen beseffen zelf niet dat ze de schokkende
gebeurtenissen in het spel herhalen.
Het is voor u als ouder van belang erop te letten hoe uw kind in de periode na de
schokkende gebeurtenis reageert op TV-beelden of foto's in kranten. Zulke beelden kunnen
de nare ervaringen versterken. Maar in kleine hoeveelheden kunnen ze soms helpen bij de
verwerking. Ook kunnen ze aanleiding zijn om er met elkaar over te praten. Laat uw
kinderen hun eigen verhaal vertellen: wat ze hoorden, wat ze zagen, wat ze geroken hebben,
wat ze gedacht hebben, wat ze voelden en hoe anderen reageerden. Erover praten, soms keer
op keer, helpt bij de verwerking. Na een schokkende gebeurtenis is het heel natuurlijk als
uw kind onrustig slaapt, bang is in het donker, niet meer alleen wil zijn en zich niet kan
concentreren. Schep bij het slapen-gaan een vertrouwde, veilige sfeer. Vertel uw kind dat
andere kinderen soms hetzelfde meemaken en dat nare dromen ook goed kunnen aflopen. Pak
zoveel mogelijk het normale ritme weer op. Dat is goed voor de kinderen en ook het beste
voor u. Nogmaals: alle genoemde reacties en klachten zijn normaal na een schokkende
gebeurtenis.
Wat kunt als ouder of verzorger doen?
- Steun uw kind met geduld en begrip. Leg de leerkracht en familieleden uit wat er met uw
zoon of dochter aan de hand is.
- Het kan zijn, dat u zelf zo geschokt bent, dat u uw kind niet goed kunt helpen. Zoek
hulp voor uw eigen verdriet. En zorg ook dat uw kind zijn of haar verhaal ergens kwijt
kan.
- Stimuleer uw kinderen om steun te zoeken bij u als ouder of bij anderen die belangrijk
voor hen zijn. Stimuleer hen om hun gevoelens en gedachten te uiten. Verdriet hebben mag!
- Sta uw kind tijdelijk toe, dat het zich anders gedraagt, bijvoorbeeld woest speelt en af
en toe ‘onhandelbaar' is. Maak daarover een tijdje geen ruzie.
- Laat uw kinderen praten, brieven of opstellen schrijven, tekeningen maken, spelen.
- Vraag eventueel steun en hulp voor uw kind als het na een paar maanden nog niet weer de
oude is.
- Geef eerlijk antwoord op vragen van uw kind. Als u dingen verzwijgt, gaan kinderen er
zelf over fantaseren. Dat is vaak schadelijker dan de ‘pijnlijke' waarheid.
Uw kind heeft u nodig!
Als uw kind iets schokkends heeft meegemaakt, bent u als moeder of vader hard nodig voor
uw kind(eren). Uw aandacht en zorg helpen hen om alles beter en eerder te verwerken. Het
is voor u misschien niet altijd gemakkelijk de nodige aandacht op te brengen. U bent
misschien zelf ook geschokt door wat er gebeurd is. Praten helpt, niet alleen voor
kinderen, ook voor u. Als u vragen of twijfels heeft, bespreek deze met anderen.
Wat kunnen kinderen
en jongeren schokkend vinden? echtscheiding van de ouders overlijden van familielid, kennis, vriend of vriendin seksueel misbruik een huisdier dat doodgaat verhuizing naar andere stad, dorp of streek een nieuwe school ziekte, zelf of van vader of moeder werkloosheid of arbeidsongeschiktheid van vader of moeder geweld op TV agressie, bijvoorbeeld vechtende volwassenen op straat inbraak gepest worden op school geslagen worden, door kinderen of volwassenen |
En als het niet overgaat?
Het is een hele normale reactie als kinderen een tijdje uit hun doen zijn na een
schokkende gebeurtenis. Dat is niet iets om u zorgen over te maken. Het kan zijn dat u na
een paar maanden nog steeds de indruk hebt, dat uw kind alles niet goed kan verwerken. Of
dat uw kind wekenlang heel sterk op de schokkende gebeurtenis blijft reageren. In die
gevallen kan het verstandig zijn contact op te nemen met de huisarts, de leerkracht, de
afdeling Jeugd van de RIAGG, of Buro Slachtofferhulp.
Deze tekst komt uit de folder 'Hoe helpt u uw kinderen bij het verwerken van een
schokkende gebeurtenis?'. De tekst mag - met bronvermelding - vrij gebruikt worden voor
andere publicaties. In dat geval stellen wij het toesturen van een exemplaar op prijs.
Afdeling Preventie & Voorlichting
RIAGG Drenthe,
Postbus 10029,
9400 CA Assen.