Door: Frank Renout

in de Volkskrant van 24 januari 1997

De zelfstandigheid van de Europese Centrale Bank is een geloofsartikel. Frank Renout vraagt zich af wat er nu zo slecht is aan politieke controle.

De Europese Centrale Bank bestaat nog niet eens, maar conflicten zijn er al volop - of het nu gaat om de vraag of Wim Duisenberg of een Fransman de bank gaat leiden, of over de vraag hoe onafhankelijk de ECB moet worden. Hierbij worden echter modieuze en populistische argumenten gebruikt die een realistische discussie in de weg staan. Ten eerste de opvatting dat alleen een onafhankelijke apolitieke Europese Centrale Bank als enige weet wat goed voor ons is. Om dit te bewijzen, voeren de goeroes van deze pouvoir monetaire de meest gruwelijke voorbeelden op van politiek beleid dat tot een zwakke munt leidt.

Volkskrant-columnist Dirk-Jan van Baar haalde op 23 december 1996 op deze pagina Turkije aan - waar een inflatie van 80 procent woedt - en koppelde daar meteen nog even de vermeende corruptie van oud-premier Çiller aan vast. Alsof beide zaken intrinsiek met elkaar zijn verbonden. Ook Van Baar weet natuurlijk dat de keuze voor een onafhankelijke bank zoals we die in Nederland en Duitsland kennen, een politieke keuze is. In Nederland en Duitsland wordt er namelijk van uitgegaan dat een onafhankelijk monetair beleid de beste resultaten biedt voor economie en maatschappij. En ook de keuze voor een monetair beleid dat uitsluitend is gericht op prijsstabiliteit, en niet op stimulering van de bestedingen, is een politieke keuze.

In het verlengde hiervan heerst nog een andere misvatting: namelijk dat politici er automatisch een potje van zullen maken als zij het voor het zeggen krijgen op monetair gebied. Die stelling werd op 17 januari op deze pagina verdedigd door Mike Ackermans. Politici, betoogde Ackermans, zullen de geldpersen laten rollen en de kredietkranen openzetten, met als gevolg hyperinflatie, 'en dat zullen de burgers pas echt voelen.' Enig cynisme ten aanzien van machthebbers kan nooit kwaad, maar dit riekt naar simpele demagogie.

Waarom zouden politici er onmiddellijk voor kiezen de geldkraan open te draaien, met schijnbaar alle nadelige gevolgen van dien? Politici moeten per slot van rekening verantwoording afleggen in de Tweede Kamer en aan de kiezers. Centrale bankiers hebben niet zo'n openbare verantwoordingsplicht. Als Ackermans' verontrusting gemeend is, zou hij er ook voor moeten pleiten andere belangrijke politieke besluiten over te laten aan een onafhankelijke instantie.

In de discussie over de onafhankelijkheid van de ECB moeten de vraagstukken tot realistische proporties worden teruggebracht. Dan staat de vraag centraal: is een monetair beleid dat ook is gericht op stimulering van de economie, en niet uitsluitend op prijsstabiliteit, a priori slecht? Het antwoord daarop is nee. Maar voorzichtigheid is wel geboden. Zeker in Europa met z'n hoge werkloosheid kan het geen kwaad de monetaire teugels iets te laten vieren. Een lage rente kan zorgen voor oplevende bestedingen en investeringen. En een Europese munt die iets zwakker staat ten opzichte van de dollar kan het concurrentievermogen van het Europese bedrijfsleven een flinke impuls geven. Daar is niets mis mee zolang de inflatie binnen de perken blijft.

Het aardige is dat de discussie hierover in de Verenigde Staten al veel verder gevorderd is dan in bijvoorbeeld Nederland. Misvatting: in Nederland wordt alleen niet gepubliceerd...!!! (red.) Zelfs het Internationaal Monetair Fonds heeft geconcludeerd dat het Duisenberg-dogma van prijsstabiliteit, waarbij de inflatie idealiter nul procent is, economisch gezien helemaal niet zo ideaal is. De vooraanstaande Amerikaanse econoom Paul Krugman, die er zijn hobby van heeft gemaakt heilige economenhuisje af te breken, waarschuwt er voor dat de monetaire dwangbuis van prijsstabiliteit in Europa juist wel eens zou kunnen leiden tot een nog veel groter werkloosheidsprobleem.

Natuurlijk rest nog een aantal onopgeloste kwesties. Zo wordt in de Europese Unie monetair geïntegreerd vóór er sprake is van werkelijke politieke integratie. Dat werpt de vraag op wie bij een politiek geïnspireerd monetair beleid de koers bepaalt. Er zijn vijftien, en straks nog meer lidstaten - allemaal met hun eigen verlangens. Ook blijft de vraag hoe in de toekomst regionale economische ups en downs kunnen worden opgevangen als er geen onderlinge wisselkoersen meer zijn. Het is nog maar de vraag of de krachten op de vrije markt dit kunnen neutraliseren.

Verhuist een Nederlander makkelijker naar Italië als hier grote werkloosheid heerst en daar een grote vraag naar arbeidskrachten bestaat? Het is jammer dat in Nederland niet over dit soort vraagstukken wordt gesproken, maar uitsluitend wordt gehamerd op het dogma van een onafhankelijke ECB.

Frank Renout is journalist bij de Wereldomroep