Commentaar Door Dr. W.P Roelofs INLEIDING tot een QUIZ Waarom deze Quiz? Omdat ik problemen aan de orde wil stellen, U wil laten inzien dat bepaalde dingen die U en wij altijd "gewoon" hebben gevonden omdat we ermee opgegroeid zijn, eigenlijk helemaal niet zo gewoon zijn. Misschien dat U met mij tot de conclusie komt, dat veel schijnbaar gewoons, in feite absurd is. Juist omdat de dingen zo liggen, zijn ze "moeilijk". Probeer met logisch nadenken tot een conclusie te komen, welke onvermijdelijk is. Kies steeds 'EENS' of 'ONEENS' Eens Oneens 1. Wat kan, in een gesloten systeem, onbeperkt en zonder limiet toenemen of groeien? a. Bepaalde bomen 1) qua omvang (hoogte, gewicht)? __ __ 2) qua aantal op een gegeven ogenblik aanwezig op aarde? __ __ b. Een bepaalde diersoort 1) qua lichaamsgrootte? __ __ 2) qua aantal individuen? (momentane aanwezigheid!) __ __ c. De (voortplantings)snelheid van bepaalde golven of van bepaalde deeltjes? __ __ d. De snelheid van uw denkproces? __ __ e. De "snelheid" waarmee u zich in uw gedachte verplaatst, eventueel naar plaatsen miljoenen lichtjaren van hier? __ __ f. De omvang van de reeks der natuurlijke getallen (1, 2, 3, enz.; d.w.z. dat er altijd een getal is dat groter is dan welk referentiegetal dan ook)? __ __ 2. Als u bij 1. in sommige gevallen met "Eens", in andere gevallen met "Oneens" hebt geantwoord, wat is dan het gemeenschappelijke kenmerk van de zaken, waar het antwoord "Oneens" luidde: a. allemaal levende wezens? __ __ b. allemaal tot de fysische natuur behorend? __ __ c. ze behoren niet tot de fysische natuur, zijn 'fictief'? __ __ d. ze hebben geen gemeenschappelijk kenmerk? __ __ En wat is het gemeenschappelijke kenmerk van de zaken waar het antwoord "Eens" luidde: e. allemaal levende wezens? __ __ f. allemaal tot de fysische natuur behorend? __ __ g. ze behoren niet tot de fysische natuur? __ __ h. ze hebben geen gemeenschappelijk kenmerk? __ __ 3. Zou u zich uitzonderingen op de bij 2. gevonden regels ("ja" "nee") kunnen voorstellen? __ __ Zo "ja", welke? 4. Het verbruik van fossiele brandstoffen (steenkool, aardolie, aardgas) kan niet met een niet naar nul tenderend tempo doorgaan, a. want de daarmee gepaard gaande verhoging van het kooldioxidegehalte in de atmosfeer en het daarmee samenhangende broeikaseffect maken dat onmogelijk; __ __ b. want, hoewel die CO2-verhoging misschien technisch te bestrijden zou zijn, en we anders de gevolgen van het broeikaseffect misschien wel zouden laten voor wat ze zijn, zou toch vroeger of later de eindige voorraad fossiele brandstof op raken. __ __ 5. Als er, vroeger of later, aan ons verbruik van fossiele brandstoffen (alsmede ook aan materiaal voor kernsplijting) een eind komt, zijn we voor onze energievoorziening geheel aangewezen op "duurzame energiebronnen" (zonne-energie, windenergie, waterkrachtcentrales, getijdenenergie, golfenergie, aardwarmte, "biomassa", zoals hout en ander verbrandbaar plantenmateriaal, brandbaar gas uit vergistingsprocessen, enz., en mogelijkerwijs: kernfusie) __ __ a. Indien oneens, waarom? 6. Indien eens, en we het daarmee zullen moeten doen, is het verstandig die andere energiebronnen zo spoedig mogelijk te ontwikkelen en daarop over te schakelen, al was het alleen maar omdat zo de CO2-uitstoot verminderd wordt. __ __ 7. Dan blijft nog wel het probleem van de minerale grondstoffen, met name de metalen. Ook deze voorraden zullen eens uitgeput raken, en we zullen het dan helemaal moeten hebben van "hergebruik", en we kunnen pas voor hergebruik geschikt maken, wat afgedankt is. __ __ a. Indien oneens, waarom? 8. Ook de voorraad van al het materiële dat we in beginsel "tot onze beschikking" hebben (of kunnen krijgen), is beperkt. __ __ a. Indien oneens, waarom? 9. Het voorgaande leidt tot de conclusie, dat onbeperkte economische groei onmogelijk is. __ __ a. Indien oneens, waarom? 10. en dat (9.) is in overeenstemming met uw bevindingen in 1. en 2. __ __ a. Indien oneens, waarom? 11. Vermogen, in economische zin, kan bestaan uit goederen, zoals huizen, fabrieken, meubels, machines, enz., enz., maar ook uit "vorderingen", zoals "spaartegoeden" bij banken, en geld (bankpapier, en girosaldi), alsmede uit grond en andere natuurlijke rijkdommen, en ook nog uit "ideëel vermogen", zoals octrooirechten, auteursrechten, "know how", melkquota, kortom alles wat niet materieel is, maar wel een geldswaarde vertegenwoordigt. __ __ a. Indien oneens, waarom? 12. Bankbiljetten zijn vorderingen a. op de staat; __ __ b. op de Centrale Bank (Nederlandsche Bank NV); __ __ c. op een andere instantie. __ __ 13. Indien bankbiljetten vorderingen waren op enigerlei instantie, dan moest van die debiteur geëist kunnen worden zijn schuld te voldoen met "wettig betaalmiddel". __ __ a. Indien oneens, waarom? 14. Bankpapier is wettig betaalmiddel. __ __ a. Indien oneens, waarom? 15. De beweringen in 12 t/m 14 zijn logisch verenigbaar. __ __ 16. De bewering in 14 is juist. __ __ 17. Één of meer van de beweringen in 12 is (zijn) juist. __ __ 18. Het bedrag van het in omloop gebrachte bankpapier staat op de balans van de Centrale Bank onder de "passiva", en is, onder de "activa" gedekt door o.a. goud, deviezen, en "vorderingen" op de staat. Dit betekent dat bezitters van bankpapier, als puntje bij paaltje komt, een claim kunnen leggen op goud van de Centrale Bank, of op goederen van de staat __ __ 19. Geld is: onbepaalde claims op van alles wat op de markt te koop is, uitgedrukt in een eigen eenheid, die geen onveranderlijke kwantitatieve relatie heeft met de goederen die te koop zijn. __ __ a. Indien oneens, waarom? 20. De voornaamste functie van geld is het om a. schatvorming, sparen, te vergemakkelijken; __ __ b. economische transacties, overdracht van eigendom te vergemakkelijken; __ __ c. "waardemeter", "prijsnoemer" te zijn. __ __ 21. Een schatvormer (*) kan niet een bederfelijk goed zijn, maar moet zo "onbederfelijk" mogelijk zijn. __ __ a. Indien oneens, waarom? ------------------- (*) Onder "schatvormer" is te verstaan: een puur vermogensgoed (bijvoorbeeld: goud, ander edelmetaal, edelstenen en juwelen, antiek, kunstvoorwerpen, verzamelingen (van postzegels e.d.) waardepapieren, geld, grond, enz.) dat bedoeld is op redelijk lange termijn in bezit gehouden te worden, als "een schat", en niet als korte-termijn-speculatieobject, bedoeld om, (snelle) koerswinst te maken. ------------------ 22. Iets "onbederfelijks" dat in vrije concurrentie overvloedig geproduceerd kan worden, is weinig geschikt als schatvormer. Het zou zo overvloedig gemaakt worden, dat het, ondanks zijn onbederfelijkheid, toch voortdurend aan waarde zou verliezen, tot z'n prijs gelijk zou zijn aan z'n productiekosten. __ __ a. Indien oneens, waarom? 23. Een staatsobligatie is een monopolieproduct, een stuk papier waarvan de productiekosten te verwaarlozen zijn, en dat, - tenzij tengevolge van aanzienlijke inflatie haar reële interest (= nominale interest gecorrigeerd voor inflatie) negatief is en haar reële waarde (= nominale marktwaarde gedeeld door algemene prijsindex) voortdurend afneemt, - een goede schatvormer is en onbeperkt kan worden aangeboden. __ __ a. Indien oneens, waarom? 24. Tenzij een bepaalde schatvormer gekozen is als geld of als waardemeter, kan van geen enkele schatvormer worden voorspeld, wat ie aan geld, respectievelijk "waarde" zal opbrengen op enig nog onbekend ogenblik in de toekomst. Dat zal afhangen van de marktsituatie op dat ogenblik. __ __ a. Indien oneens, waarom? 25. Als wel een bepaalde schatvormer met een zeer beperkte aanbodselasticiteit -(d.w.z: als de prijs toeneemt, neemt het aanbod nauwelijks toe)- is gekozen als "waardemeter", en tevens als "reserve" voor het uitgegeven bankpapier, althans voor een bepaald deel daarvan, dan is het algemeen prijspeil van alle overige goederen variabel en dreigt er steeds, als een "zwaard van Damocles", deflatie: dat is wat we beleefd hebben in het begin van de jaren dertig: goud als waardemeter - dalend prijspeil - economische depressie - politieke instabiliteit - enz. enz. __ __ a. Indien oneens, waarom? Hou zou, b.v., bij een goud- of een goudreservestandaard een deflatie met zekerheid uitgesloten kunnen worden? 26. Een staatsobligatie als bedoeld onder 23. zou eventueel wel kunnen dienst doen als reserve voor uitgegeven bank- papier. De Centrale Bank (CB) zou die obligaties kunnen kopen en verkopen op de open markt tegen de dagkoers. Bij deflatoire tendens moet meer geld in omloop komen en zou de CB dat geld in omloop moeten brengen door obligaties te kopen, terwijl bij inflatoire tendens de CB geld uit de omloop moet halen door verkoop van obligaties. __ __ a. Indien oneens, waarom? (Indien eens, naar 27) 27. Maak uw keus uit 20a, 20b, 20c, of ?. Deze functie(s) vereist/vereisen a. redelijk snelle omloop __ __ __ __ b. trage omloop __ __ __ __ c. stabiliteit, onveranderlijkheid __ __ __ __ 28. Als het betaalmiddel redelijk snel moet circuleren, moet het ondeugdelijk zijn als schatvormer, d.w.z. minder aantrekkelijk als schatvormer, dan andere beschikbare schatvormers. Om dat te bereiken, is a. een niet te lage rentevoet het beste middel. Die rentevoet maakt van schuldvorderingen de meest aantrekkelijke schatvormers. Alle overige investeringen moeten, op straffe van verlies, tenminste een rendement af werpen, dat met die rentevoet overeenkomt. __ __ b. Nee, een betere methode is het, aan geldbezit, bezit van "betaalmiddel", van "liquiditeit", kosten te verbinden, waardoor het, evenals de waren, bederfelijk wordt, en daardoor niet geschikt is als schatvormer. __ __ 29. Geld is een publieke inrichting ten dienste van het economisch verkeer. Geld "oppotten", "onmatige liquiditeit", is asociaal gedrag. Voor de publieke inrichting die ons ten dienste wordt gesteld, moeten we (aan de gemeenschap) betalen. Willen we weinig betalen, dan moeten we onze liquiditeit beperken. __ __ a. Indien oneens, waarom? 30. Als we het met 28b en 29 eens zijn, hebben we de interest, de hoge rente niet meer nodig om te voorkomen, dat geld als schatvormer wordt gebruikt. Die rente zou kunnen zakken. De prijs van een stuk grond tendeert in beginsel naar het (particulier) rendement dat dit stuk grond oplevert, gedeeld door de rentevoet, zodat de prijs van de grond overeenkomt met die van een schuldvordering die aan rente evenveel oplevert als de grond. Bij een naar nul tenderende rentevoet, zouden de grondprijzen naar oneindig tenderen, en dat is ontoelaatbaar. __ __ a. Indien oneens, waarom? 31. Dat betekent, dat de methode van 28b en 29 vereist, dat de "onverdiende baat" uit de grond, uit de natuurlijke rijkdommen, niet bij particuliere "eigenaars" van de grond, maar bij de gemeenschap terecht komt, hetzij door socialisatie van de grondeigendom (niet van de exploitatie van de grond), hetzij door "grondrecht- inning", d.w.z. de eigenaars zoveel te laten betalen a dat er geen rendement voor ze over blijft en de marktwaarde van hun grond tot nul is gereduceerd, d.w.z. dat die grond onverkoopbaar is geworden (Henry George); __ __ b dat tenminste de marktprijs van de grond niet verandert (toeneemt). Een socialisatie van de grondeigendom zou gepaard moeten gaan met een schadeloosstelling aan de onteigenden, b.v. met staatsobligaties. __ __ c. Indien oneens ook met b., waarom? 32. De conclusies t.a.v. grond en interest waartoe we tot dusver zijn gekomen, lijken aardig in overeenstemming met bijvoorbeeld het Bijbelse Leviticus 25 : 23, 36-37; met opvattingen van zogenaamde "primitieve volken" (Indianen, b.v.) over particuliere grondeigendom, met die van de Islam t.a.v. de rente, maar ook met die van John Maynard Keynes, waarvan de volgende citaten dit mogen verduidelijken: "General Theory of Employment, Interest and Money", pagina 221 (Hoofdstuk 16, IV, slot): "Als ik terecht meen dat het betrekkelijk gemakkelijk moet zijn kapitaalgoederen zo overvloedig te maken dat de grensrentabiliteit van kapitaal nul wordt, zou dit de zinnigste manier kunnen zijn om geleidelijk af te komen van vele verwerpelijke kanten van het kapitalisme. Want een weinig being zal duidelijk maken wat voor enorme maatschappelijke veranderingen voort zouden komen uit de geleidelijke verdwijning van het rendement van vergaarde rijkdom. Iemand zou vrijelijk uit zijn inkomen vermogen kunnen vergaren met het oog op latere besteding. Maar dat vermogen zou niet [uit zichzelf] groeien. Zo iemand zou eenvoudigweg in de positie verkeren van Pope's vader, die, toen hij zich uit zaken terugtrok, een kist met guinjes [geld] meenam naar z'n villa in Twickenham om daarmee de kosten van zijn huishouding te betalen, naar gelang dat nodig was. Hoewel de rentenier zou verdwijnen, zou er nochtans ruimte blijven voor ondernemingslust en vaardigheid in het schatten van toekomstige opbrengsten waarover de meningen uiteen zouden kunnen lopen. Want het voorgaande heeft in de eerste plaats betrekking op de zuivere rentevoet, los van welke risicopremie e.d. dan ook, en niet op de bruto opbrengst van activa, met inbegrip van een premie voor risico." p. 376 (Hoofdstuk 23, II): "Interest beloont, vandaag de dag, geen echt offer, niet meer dan de pacht van land dat doet. De eigenaar van kapitaal kan een rendement (interest) van zijn kapitaal krijgen, doordat kapitaal schaars is, zoals de grondeigenaar een pacht kan bedingen, omdat land schaars is. Maar terwijl er intrinsieke gronden kunnen zijn voor de schaarste aan land, zijn er geen intrinsieke gronden voor schaarste aan kapitaal". [.....] "Ik zie daarom het renteniersaspect van het kapitalisme als een overgangsfase, die verdwijnen zal als ze haar werk heeft gedaan. En met het verdwijnen van zijn renteniersaspect zou nog veel meer in het kapitalisme een grondige verandering ondergaan. Een groot voordeel van de loop der ontwikkelingen waar ik voor pleit, is dat de euthanasie van de rentenier niet iets plotselings zal zijn, slechts een geleidelijke, maar verlengde voortzetting van wat we recentelijk [jaren dertig!] in Groot-Brittannië hebben gezien, iets dat geen revolutie zal vereisen. We zouden zo in de praktijk kunnen streven (en daarin is niets onbereikbaars) naar een toeneming van het volume aan kapitaal, totdat het ophoudt schaars te zijn, zodat de functieloze belegger niet langer een bonus zal krijgen." Keynes betoogt dat kapitaal (niet geldkapitaal, maar productief kapitaal) een rendement oplevert, omdat het schaars is, en dat niets ons belet die schaarste op te heffen. Nu wringt hier wel een schoen. Hij betoogt namelijk ook, dat interest niet een beloning is voor uitstel van consumptie, maar voor afzien van liquiditeit, van oppotten van geld. Zolang liquiditeit gratis is, laat men zich voor het tijdelijk afstand daarvan doen interest betalen; en zolang dat het geval is, is het onmogelijk de schaarste aan productief kapitaal op te heffen, omdat het productieve kapitaal een rendement moet opleveren, waaruit de interest over het geïnvesteerde (geld-)kapitaal betaald kan worden. __ __ 33. Volgens de interesttheorie van Keynes (Gen. Th. pp. 225-228, Hoofdstuk 17, II) is de "eigen interestvoet" r van enig kapitaalgoed gelijk aan z'n opbrengst (per tijdseenheid), q, minus de kosten verbonden aan het bezit ervan, c, plus z'n liquiditeitspremie, l, dat is het potentiële voordeel verbonden aan liquiditeit en de premie die men zich laat betalen bij afzien van liquiditeit. Dus: r = q - c + l . Ieder van deze grootheden wordt gemeten in termen van het kapitaalgoed in kwestie, per tijdseenheid. Voor geld is q = 0 : Geld in uw portemonnee of op uw girorekening levert niets op. Als de kosten met geld (liquiditeit) verbonden nul of te verwaarlozen zijn, zoals met het geld zoals we het kennen, het geval is, dan is c ook (vrijwel) nul. (In het volgende staan inferieuren tussen [ ].) In dat geval is r[m] = l[m] . Algemener gesteld: r[m] = l[m] - c[m] , of wel: l[m] = r[m] + c[m] . Om alle verschillende interestvoeten onder één noemer te brengen doen we het volgende. We kiezen als noemer b.v. geld, en schrijven die noemer steeds tussen (), dus: (m). Bekijken we een willekeurig kapitaalgoed i, dan is: 1+r[m] = 1+r[m(m)] = 1+r[i[m] = (1+r[i(i)])x(1+a[i(m)]) = = 1 + r[i(i)] + a[i(m)] + r[i(i)] x a[i(m)] en als zowel r[i(i)] als a[i(m)] klein zijn t.o.v. 1, dan kunnen we de term r[i(i)] x a[i(m)] verwaarlozen en krijgen dan r[m] = r[i(m)] = r[i(i)] + a[i(m)] = r[i] + a[i(m)] . Hierin is a[i(m)] de relatieve toeneming in waarde van het goed i in termen van m, per tijdseenheid. Stel er is inflatie en de reële eigen interestvoet van kapitaalgoederen in het algemeen is r[r] = r[r(r)] , dan is r[m] = r[r(m)] = r[r(r)] + a[r(m)] = r[r] + a[r(m)] , waarin a[r(m)] het tempo der inflatie, de stijging van het algemeen prijspeil, "the rate of inflation" is. In dat geval is dus r[m] = l[m] = r[r] + a[r(m)] . (Hierbij is te bedenken dat r[m] > 0, maar r[r] en a[r(m)] tegengesteld teken kunnen hebben.) Dus: de liquiditeitspremie voor geld, l[m] , is hoog (1) als de geldinterestvoet r[m] hoog is, __ __ (2) als de aan geldbezit verbonden kosten c[m] hoog zijn, __ __ (3) als de reële interestvoet r[r] hoog is en niet sterk gecompenseerd door deflatie, of __ __ (4) als het tempo van de inflatie a[r(m)] aanzienlijk is en niet gepaard gaat met een aanzienlijke negatieve reële interestvoet __ __ 34. Hoe hoger de liquiditeitspremie (voor geld), Eens Oneens a. des te geringer is onze voorkeur voor liquiditeit. __ __ b. Nee, omgekeerd: des te groter is onze voorkeur voor liquiditeit. __ __ 35. Als we in belangrijke mate afzien van liquiditeit, moet onze voorkeur voor liquiditeit hoog zijn __ __ 36. De liquiditeitspremie voor en de omloopsnelheid van het geld a. hebben niets met elkaar te maken, __ __ b. nemen samen toe of af. __ __ c. Als de ene toeneemt, neemt de andere af. __ __ d. De omloopsnelheid is (mede) bepalend voor de liquiditeitspremie. __ __ e. De liquiditeitspremie bepaalt (mede) de omloopsnelheid. __ __ 37. De conclusies van 33 en 36 leiden tot de volgende verdere conclusies: Een redelijk snelle omloop van het geld ("Geld moet rollen!") vereist één of meer van de volgende voorwaarden: (1) een hoge reële interestvoet, (2) een hoge nominale interestvoet, (3) een stevige inflatie, (4) aan liquiditeit verbonden kosten, (5) een combinatie van (2) en (3), (6) een combinatie van (1) en (2). De volgorde van mijn voorkeuren is: _ _ _ _ _ _ (Schrijf eerst op welke van de mogelijkheden (1) t/m (6) uw eerste voorkeur is; vervolgens aan welke van de overige vijf u de voorkeur geeft, enz.) 38a. In 11 is gesteld, dat vorderingen een vorm van vermogen zijn. Een keerzijde van vorderingen zijn schulden. Bij schulden moeten we onderscheiden tussen enerzijds schulden van particulieren en van particuliere bedrijven, en anderzijds schulden van de staat (de publieke sector). Particuliere schuldenaren die hun verplichtingen niet na kunnen komen, gaan failliet; hun hebben en houden wordt te gelde gemaakt ten gunste van de schuldeisers, en naar de rest van hun vorderingen kunnen de schuldeisers fluiten. Omdat de materiële bezittingen niet onbeperkt kunnen groeien (zie 8), kunnen ook vorderingen op particulieren en ondernemingen niet onbeperkt groeien. __ __ b. In 11 is ook gesteld dat er ook nog zulke niet-tastbare vormen van vermogen zijn als octrooirechten, auteurs- rechten, melkquota, e.d., die eveneens een geldswaarde vertegenwoordigen. Zij hebben een beperkte "levensduur" en hangen zo nauw samen met de materiële wereld, dat ze niet onbeperkt vermeerderbaar zijn. __ __ 39. Men spreekt wel van een "staatsbankroet", maar die term heeft nauwelijks inhoud. De "bezittingen" van de staat kunnen niet, zoals die van particulieren of bedrijven, "bij executoriale verkoop" verkocht worden om met de opbrengst van die verkoop de schuldeisers van de staat (ten dele) schadeloos te stellen. Bovendien kan de staat de voorwaarden van zijn obligaties altijd zo formuleren, dat hij altijd aan zijn verplichtingen kan voldoen. Dat zou eventueel - n.l. als "beleggers" aantrekkelijker mogelijkheden zien, - daartoe kunnen leiden, dat het publiek weigert de obligaties van de staat te kopen. Anders ligt het bij arme staten aan wie de voorwaarden worden opgelegd, bijvoorbeeld door Wereldbank of IMF. Deze categorie zullen we buiten beschouwing laten, en het alleen hebben over die gelukkigen, die zelf de voorwaarden van hun schulden kunnen bepalen. Zij kunnen die voorwaarden altijd zo formuleren, dat ze ten allen tijde hun verplichtingen kunnen nakomen en er bij gevolg van een "staatsbankroet" geen sprake hoeft te zijn. Aangezien zulke staatsschuld de keerzijde is van fictief of virtueel vermogen, dat, anders dan reëel of materieel vermogen, onbeperkt kan groeien, kan ook die staatsschuld, anders dan particuliere schulden, onbeperkt groeien. (Vgl. 23) __ __ 40. Economische groei is een noodzakelijk gevolg van a. interest __ __ b. een overschot aan besparingen __ __ c. een overschot aan investeringen in reëel productief vermogen (productiemiddelen) __ __ 41. Groei van vermogen is een noodzakelijk gevolg van a. interest __ __ b. een overschot aan besparingen __ __ c. een overschot aan investeringen in reëel productief vermogen (productiemiddelen) __ __ 42. Productief geïnvesteerd kapitaal moet een rendement afwerpen, omdat geldkapitaal een interest eist __ __ a. Nee, omgekeerd: geldkapitaal kan een interest opleveren, omdat productief kapitaal een rendement geeft __ __ 43. Als alles overvloedig was en voor iedereen beschikbaar, zou productief geïnvesteerd kapitaal geen rendement geven. "Schaarste" is voorwaarde voor een rendement van productief geïnvesteerd kapitaal __ __ 44. "Schaarste" is een noodzakelijk gevolg van a. een feitelijk tekort aan besparingen __ __ b. een feitelijk tekort aan investeringen in reëel productief vermogen __ __ c. interest __ __ 45. Er is - in het rijke deel van de wereld - een tekort noch aan besparingen, noch aan investeringen; de enorme productiviteit zou in betrekkelijk korte tijd een eind kunnen maken aan welke schaarste dan ook en zou het grensrendement van productief kapitaal naar nul kunnen terugbrengen, ware het niet dat de interest dat verhindert. (Zie Keynes-citaat onder 32.) __ __ 46. Het handhaven van de "vereiste schaarste" te midden van "potentiële overvloed" vereist verspilling, kapitaal- vernietiging (hete en koude oorlogen, economische crises en depressies, "wegwerpcultuur", werkloosheid, enz.). __ __ 47. Verspilling is een noodzakelijk gevolg van a. interest __ __ b. een overschot aan besparingen __ __ c. een overschot aan investeringen in reëel productief vermogen (productiemiddelen) __ __ (In 48. is [] inferieur, en ^ exponent.) Eens Oneens 48. Interest maakt "kortzichtig". Kosten die pas later gemaakt hoeven te worden, wegen nu (aanzienlijk) minder: k[0] = k[t]/(1+r)^t waarin k[t] de over t jaar te maken kosten, k[0] hun huidige "waarde" of gewicht, en r de interestvoet voorstellen. Naarmate r en t groter zijn, wordt k[0] een kleiner deel van k[t]. __ __ a. Gevolg: Een investering waarvan de initiële kosten betrekkelijk hoog zijn, maar de toekomstige kosten laag, zal moeilijk kunnen concurreren tegen een investering waarvan de initiële kosten betrekkelijk laag, maar de toekomstige kosten hoog zijn, ook als de totale kosten in het eerste geval eventueel aan- zienlijk lager zijn, dan die in het tweede geval. __ __ 49. Ondernemers streven naar voor hen zelf financieel zo gunstig mogelijke productieprocessen. Alleen wanneer de reële interestvoet gelijk is aan nul, valt het financieel optimum voor de ondernemer samen met het materieel of reëel optimum. __ __ 50. Een langere dan de materieel optimale productieomweg is voor de ondernemer (die met geleend geld werkt) financieel voordeliger bij a. een positieve reële interestvoet __ __ b een negatieve reële interestvoet __ __ en een kortere dan de materieel optimale productieomweg is voor de ondernemer financieel voordeliger bij c. een positieve reële interestvoet __ __ d een negatieve reële interestvoet __ __ 51. Zolang we geen "Natuurlijke Economische Orde" hebben, - waarvan we de theorie danken aan Silvio Gesell - een economie zonder ingebouwde "onverdiende baat" uit onvermijdelijke interest en uit natuurlijke rijkdommen in particuliere eigendom, d.w.z. zonder ingebouwde uitbuiting, zou een weliswaar verspillend en schaarste handhavend, maar nog enigszins aanvaardbaar alternatief zijn: een exponentieel toenemende staatsschuld. __ __ 52. Bij "geen inflatie" zijn de alternatieven derhalve: a. Kapitalisme zonder onbeperkt toenemende staatsschuld. aa. De totale interest wordt besteed voor consumptie. aaa. Er wordt niet of nauwelijks netto gespaard en er is geen of nauwelijks economische groei. __ __ aab. Er wordt voortdurend en in belangrijke mate gespaard. Het gevolg is voortdurende groei van het reële vermogen en van de economie. __ __ (Het sparen zou nog een veel grotere groei veroorzaken, als de bruto besparing geen slachtoffer werd van de verspilling.) __ __ ab. De interest wordt niet geheel aan consumptie besteed, maar geheel of ten dele aan het kapitaal toegevoegd. Dat betekent voortdurende groei van het reëel vermogen en van de economie. __ __ b. Kapitalisme met onbeperkt toenemende staatsschuld en onbeperkt groeiend fictief vermogen. ba. Het reële vermogen en de economie groeien niet of slechts weinig. Groei is geen noodzaak, maar verspilling wel, want schaarste is vereist. __ __ c. "Natuurlijke Economische Orde" (met kosten verbonden aan liquiditeit en gesocialiseerde grondrente). Interest is niet langer een vanzelfsprekendheid; hij kan nul worden. Ook nettobesparing en netto-investering kunnen nul worden of zelfs negatief, en zo kunnen we nul-groei of zelfs "krimp" van de economie bereiken, niet tegen onze wil, maar in overeenstemming met onze wil. Groei is niet meer nodig om ons uit de misère te houden. Ieder zal persoonlijk verantwoordelijk zijn voor zijn of haar bijdragen aan het behoud van het milieu. Het systeem zal niet langer ons ecologisch en "economisch" handelen frustreren met verspillingen elders, zoals in het kapitalisme (a en b) het geval is. __ __ 53. Indien oneens met één of meer beweringen onder 52, welke is (zijn) dat dan, en waarom? 54. Voor wie het eens is met het streven naar "Gerechtigheid, Vrede, en Heelheid van de Schepping" moet het duidelijk zijn, dat kapitalisme met, of nog erger zonder, een onbeperkt groeiende staatsschuld van de hand gewezen moet worden, en dat slechts alternatief 52c, een Natuurlijke Economische Orde, gekenmerkt door kosten voor liquiditeit (d.i. voor het bezit van geld) en gesocialiseerde grondrente, verenigbaar is met en een voorwaarde is voor "Gerechtigheid, Vrede, en Heelheid van de Schepping". __ __ a. Indien hiermee oneens, waarom? Deze "Quiz" is opgesteld door: dr. W. P. Roelofs. Hij houdt zich aanbevolen voor kritische opmerkingen betreffende de redactie van de tekst, die misinterpretaties zo goed mogelijk moet uitsluiten.