In de Boerderij - 'n lokaliteit in de gemeente Huizen - was op donderdag 17 augustus 1998 door de lokale PvdA-afdeling een discussieavond georganiseerd met als twee hoofdthema's Armoedebestrijding en zijn de uitkeringen wel voldoende? En.. Huurbelasting, danwel verhuisdwang om een laag inkomen en te hoge woonlasten uit een scheve verhouding te halen? Avondvoorzitter PvdA-europarlementariër Wim van Velzen, een Huizer ingezetene, gaf afwisselend het woord aan: Jan van Zijl, Tweede-Kamerlid voor de PvdA, Henry Mijdam, (oud-loco-burgemeester van Huizen) gedeputeerd Statenlid voor de VVD, Marga Haarsma van het Jeugd- Werk- en opleidingscentrum van het arbeidsbureau in Hilversum, en Klaas Benschop, adjunct-directeur van de sociale dienst in Huizen. Ik zal proberen een verslag te geven van de discussie, aangevuld met mijn visie op de twee thema's en een relevante reactie uit het internet. Wat opviel was dat de VVD-er Henry Mijdam een heel redelijke, ja zelfs sociale visie gaf t.a.v. de hoogte van de uitkeringen. Hij stelde dat die eenvoudigweg omhoog moesten wanneer objectief vastgesteld kon worden dat deze te laag zijn, zoals in alle toonaarden wordt beweerd door de kerken, het NIBUD, de vakbeweging, de Vereniging Nederlandse Gemeenten en DIVOSA (vereniging van directeuren van sociale diensten). De mening van de armen zelf wordt overige nauwelijks meegenomen in armoedediscussies. Mijdam vond dat het de rechtsgelijkheid zou dienen wanneer de uitkeringen in het algemeen verhoogd zouden worden; en niet dat plaatselijke gemeentelijke lapmiddelen zouden worden aangewend om de armoede aan te pakken. Weliswaar waarschuwde hij voor het gevaar dat wanneer de uitkeringen over de gehele breedte zouden stijgen, hij vreesde dat de loonkosten ook zouden stijgen en dat daardoor dan de werkgelegenheid geschaad zou worden, met een oplopende werkloosheid als gevolg. Mijdam verkondigde hier de standaard misvatting dat het vergroten van de koopkracht aan de onderkant van de inkomensschaal - die gefinancierd wordt met belastingen en premies - de werkgelegenheid zou schaden. Het tegendeel is eerder waar. Dit laatste effect is namelijk wetenschappelijk nog nooit aangetoond. De oorzaak van het zogenaamde succes van het poldermodel moet nadrukkelijk elders worden gezocht. Namelijk in de afzetcapaciteit van de productie in binnen- en buitenland en onze concurrentiepositie. Daar dus, waar voldoende koopkracht is voor rendabele investeringen en afzet door bestedingen; waarbij men goed moet oppassen niet als maar te blijven investeren in productiecapaciteit ten koste van de finale bestedingen die uiteindelijk berusten op de koopkracht van de consument. Behalve voor de verhuurders, de supermarkt en de Wibra, kunnen we de armen in Nederland niet meer rekenen tot de categorie die door economen en politici als 'consumenten' wordt aangeduid. Je kunt stellen, dat Mijdam met zijn achterban zelfs een commercieel belang heeft bij het verhogen van de uitkeringen. De beschikbaar komende koopkracht heeft dan weer een groeiende werkgelegenheid tot gevolg. Men was zich achter de forumtafel terdege bewust dat het poldermodel mede een succes was dank zij de koopkrachtige vraag van de consumenten. En dat is mooi, heel mooi, want anders gaat de ideologie weer de boventoon voeren en blijven de armen ondertussen op een houtje bijten. Jan van Zijl hield 'n verbluffend neoliberaal en economisch conservatief verhaal over het weer naar de arbeidsmarkt toeleiden - al dan niet met toenemende dwang - van de ouderen, om er zo voor te zorgen dat de vergrijzing op termijn betaalbaar zou blijven. Zijn verhaal had vrijwel uitsluitend een financiële ondertoon en duidelijk geen sociale. Over het 'welzijn' en de behoefte van de mensen zelf om na hun vijfenvijftigste weer opnieuw aan de slag te gaan na het verlies van hun baan, werd door van Zijl niet gerept. In tegendeel. Hij stelde zelfs voor om het 'succes' van het Jeugd- Werk- Garantieplan ook op de ouderen los te laten. Zou iemand een Van-Zijl-baan weigeren op zijn zestigste, dan zou hij/zij het recht op een WW- of bijstandsuitkering geheel kunnen verliezen. Het parool van grote beleggers als Ruud Lubbers klonk glashelder door in zijn opstelling: 'Werk boven inkomen' voor hen die niets bezitten. De VUT kon wat hem betreft ook helemaal weg, en de sollicitatieplicht tot 65 jaar moest weer terug. Ook moet men, volgens van Zijl, meer zelf gaan sparen voor na de pensionering, want de AOW en de gezondheidszorg werden collectief te duur. (dat Nederland voor medische kosten op een na het laagste kostenpatroon heeft in Europa vergat hij even te vertellen). Hij zei het niet met zoveel woorden, maar zijn visie kwam gewoon neer op het ouderwets christelijke adagium van: Wie niet werkt zal niet eten. Dit laatste geldt dan alleen voor de mensen die inkomensafhankelijk zijn, en niet voor de financieel onafhankelijke burgers. We zijn tenslotte niet allemaal gelijk, want gelijkberechtiging houdt op bij de grens waar economische afhankelijkheid overgaat in ongebreidelde financiële vrijheid. Onze rechtsstaat verdedigt met name het bezit van de eigenaar; en daarvoor betalen we via de algemene middelen rechters, advocaten en deurwaarders. Dit driespan zorgt er voor dat wanneer je echt niet meer kunt betalen, je het recht op wonen zelfs wordt ontzegd, ongeacht het verdrag van de Rechten van de Mens. De Partij van de Arbeid heet terecht de 'partij van de arbeid' en niet de partij van het WELZIJN. Want het (volledig) laten werken op het niveau van de bijstand is niets minder dan asociaal. Dat de socialisten nog steeds het predikaat "sociaal" op kunnen blijven eisen is een mediatechnisch wonder. Want Van zijl stelde in navolging van Melkert en in lijn met de regeringsverklaring: "Wanneer het niveau van de uitkeringen naar een leefbaar niveau zou worden opgetrokken, zou het voor veel mensen niet meer interessant zijn om te gaan werken." Ergo: de armoede moet stelselmatig gehandhaafd blijven Door Paul Rosenmöller werd in het debat over de regeringsverklaring de voormalige PvdA-minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Ad Melkert - die nu fractievoorzitter is in de Tweede Kamer - met het verkiezingsprogramma van de PvdA om de oren geslagen, waarin staat dat de uitkeringen in deze periode flink verhoogd moeten worden, terwijl in de troonrede iedere reële verhoging van de uitkeringen wordt uitgesloten. Met name het koopkracht-plus van de PvdA blijkt een lege dop. De gemeenten worden gewoon opgezadeld met zogenaamd pas- en maatwerk om de gaten te dichten die door het Haagse beleid ontstaan. Ad Melkert zegt zelfs namens de PvdA patent te hebben op dit wonderlijke begrip, wat in de praktijk er op neer zal komen, om meer en meer gedwongen op het bijstandsniveau te gaan werken. Daar schieten de meeste mensen dus geen fluit mee op. Wat heeft dit laatste te maken met de discussie in Huizen? Heel veel. Jan van Zijl bepleitte een vrijwel permanente pas op de plaats van de lonen en vooral van de uitkeringen, want het verhogen daarvan zou volgens hem werkgelegenheid gaan kosten (bewijsbare kolder). Het sociaal minimum zoals dat nu was moest gehandhaafd blijven met wat lapwerk op gemeentelijk niveau, zodat er maatwerk zou worden geleverd waarbij de cliënten dan belang zouden hebben. Mensen - ook zestigjarigen - die weigeren om zich beschikbaar te stellen voor de arbeidsmarkt - omdat zij liever iets anders zouden willen doen, moeten met sancties op hun vingers getikt worden. Daarmee kan de deelname van de ouderen aan het arbeidsproces op een hoger niveau gebracht worden, waardoor enerzijds de kosten van de vergrijzing betaalbaar zouden blijven, en anderzijds de belasting- en premieopbrengsten hoger worden. Wij, in Nederland, zouden dan beter aansluiten bij de structuur van de arbeidsmarkt in Europa, want in Nederland werkt boven de vijfenvijftig jaar bijna niemand meer; en dat moet veranderen vindt van Zijl. De (democratische) wensen van de mensen zelf speelt overduidelijk geen enkele rol in de plannen van de Partij van de Arbeid in Den haag. De lokale wensen van PvdA-ers wordt daarbij evenzeer genegeerd als die van anderen. Het arbeidsethos, daar gaat het om; en niet of je daar wel eens doodongelukkig van kan worden, ziek of uitgebuit. Als ik het niet met mijn eigen oren had gehoord wat Jan van Zijl bepleitte, wetend dat hij voor de socialisten in de Tweede Kamer zit, zou ik het niet geloofd hebben. Je zou dan menen met een ultrarechtse neoliberaal te maken hebben. Alsof ook hij de belastingvrije winsten van honderden miljarden op de beurs een doodnormaal verschijnsel vindt, waarover je niet hoeft te praten. Het rendement over vermogen blijkt feitelijk belangrijker dan de sociale cohesie die gedragen wordt door een beschaafd koopkrachtniveau voor iedereen. In de zaal werden dan ook opmerkingen gemaakt dat Mijdam en Van Zijl van partij zouden moeten wisselen. Mijdam, de sociaal voelende liberaal, naar de zich sociaal voordoende PvdA en Van Zijl met fanfare naar het meest rechtse deel van de VVD. Duidelijk was namelijk ook dat de financiering van het weer op een beschaafd niveau terugbrengen van de uitkeringen geen enkel probleem is, maar omdat het ooit weer eens wat minder goed zou kunnen gaan met de Nederlandse economie (lees beleggers), het later wel eens moeilijk zou kunnen zijn om dat beschaafde niveau dan weer naar beneden bij te stellen. Die angst voor dat laatste is volstrekt overbodig omdat vanaf Keerpunt '81 - met het daarop volgende internationaal zo beroemde poldermodel - gebleken is dat je het sociale niveau met gemak kunt verlagen zonder dat de armen in opstand komen. De PvdA-leiding in regering en parlement in Den Haag vaart nu doodgewoon een neoliberale koers, waarbij niet het welzijn van de bevolking leidraad is, maar de exploitatie. Marga Haarsma van het Arbeidsbureau Hilversum, afdeling JWG, houdt zich bezig met het aan de slag helpen van jongeren. Zij meldde dat het project in Hilversum een doorslaand succes was gebleken, want de uitstroom van jongeren uit het bestand van de sociale dienst was tamelijk groot. De oorzaak van dat succes kon wel eens een geheel andere zijn dan die nu door haar afdeling bij het arbeidsbureau wordt geclaimd. De uitsluiting van een uitkering, vanwege de verscherpte voorwaarden, is een van de belangrijkste oorzaken, en de werkelijke omvang van de werkloosheid wordt daardoor eenvoudigweg onzichtbaar. Dan volgt de ontgroening, waardoor steeds minder jongeren na de geboortegolf zich aanbieden op de arbeidsmarkt. En verder het aantrekken van de economie met fors gestegen consumentenbestedingen als gevolg van de waardestijgingen van het onroerend goed (tweede hypotheek) en de aandelen op de beurs. Daarnaast is er ook de noodzaak om steeds meer scholing te krijgen alvorens te gaan werken. Dat zijn allemaal redenen die aan die vergrote uitstroom hebben bijdragen. Dat staat natuurlijk los van haar persoonlijke inzet om problemen rond werkloosheid proberen op te lossen. Voor haar speelde de armoedediscussie niet zo'n grote rol, evenmin als die van de huisvesting. Dat is verklaarbaar, omdat jongeren die hun uitkering kwijtraken, omdat ze niet precies aan de regels van de JWG kunnen of willen voldoen, over het algemeen wel onderdak kunnen vinden bij ouders, vrienden en kennissen of in een of ander samenlevingsverband. De huisvestingsproblematiek kwam de hele avond nauwelijks aan bod. Toen het onderwerp aan de orde kwam, bleek dat het als een persoonlijk probleem door een actrice in de discussie was gebracht. Het kernpunt daarin was of het redelijk, danwel wenselijk was om mensen met een zeer laag inkomen die in een huis wonen boven de huurgrens, gedwongen konden worden om te verhuizen. Klaas Benschop antwoordde daarop dat de gemeente zich inspande om mensen met financiële hulp naar een goedkopere woning te laten verhuizen, maar dat van dwang of plicht geen sprake was. De gemeente had de sociale test van het geacteerde huisvestingsprobleem glansrijk doorstaan. De gemeente Huizen deporteert zijn armlastige inwoners kennelijk niet; en zeker niet naar een zogenaamde 'achterstandswijk', al was het maar omdat in de gemeente geen achterstandswijken te vinden zijn. De heer Klaas Benschop reageerde als functionaris bij de sociale dienst naar mijn mening bijzonder reëel op de voorgedragen thema's. Als non-politicus met veel ervaring en kennis van zaken zette hij een genuanceerd beeld neer over de samenstelling van het cliëntenbestand. Vooral m.b.t. de mensen die langdurig van een uitkering moeten rondkomen. Hij was er van overtuigd dat men moet accepteren, dat er een groep is die nooit meer (en met welk middel dan ook) in het arbeidsproces kan worden ingepast. Meer dan veertig procent van het bestand bestaat uit mensen die al meer dan drie jaar van de dienst Burger- en Welzijnszaken afhankelijk waren. En hij zag echt niet dat de politiek daarvoor een oplossing, in de zin van arbeidsparticipatie, kon aandragen. Zijn nuchtere opmerkingen, tegenover de waan van de dag die Jan van Zijl ventileerde, werden door het publiek met applaus beloond. Ik meen echt dat de inwoners van de gemeente Huizen - met of zonder werk - zich gelukkig kunnen prijzen met een zo verstandige en sociaal bewuste ambtenaar achter het loket. Straks, aan het einde van mijn verhaal, wil ik melding maken van de belofte die Jan van Zijl aan mij heeft gedaan. Ik attendeerde hem in de pauze op het feit dat op de internet-site van de Sociale Databank Nederland een groot aantal belangrijke onderwerpen staan die zijn beleidsterrein raken. Met name een analyse van de (door van Zijl vermeende) noodzaak om met een extra AOW-fonds nu al te gaan sparen voor het geval dat de vergrijzing toe zou nemen. Dat je handen aan het bed niet kunt sparen is niet alleen tot het bewustzijn van Van Zijl, maar ook van menig econoom nog niet doorgedrongen. Maar ook onderwerpen die het recht, de kinderbescherming , de betaalbaarheid van de sociale voorzieningen, de economie in het algemeen en de geldpolitiek in het bijzonder betroffen. Dit laatste vooral, om de (neven)effecten van de invoering van de euro vroegtijdig te onderkennen. Te vrezen is namelijk, dat er een fikse inflatiegolf dreigt los te komen die met name de koopkracht van de allerarmsten in ons land het hardst zal treffen. Ik attendeerde hem en Wim van Velzen ook op de tweede Securitel-affaire, die van Velzen ondanks mijn e-mail naar Brussel - en zijn bezoek aan de site van de SDN - bij hem niet zodanig was overgekomen, dat het hier een tweede golf van ruim vierhonderd regelingen betrof die nog geen wetskracht hebben, omdat ze bij de Europese Commissie niet volgens het protocol zijn aangemeld. Hij dacht dat hij keek naar het al eerder in het parlement en de pers veel stof opwaaiende politieke drama. Maar hij was zich er niet van bewust dat hij nog eens een tweede keer vierhonderd niet aangemelde wetten en regelingen zat te bekijken, hoewel het er duidelijk boven stond. Nu de belofte van Jan van Zijl aan ondergetekende. Ik vroeg hem nadrukkelijk of hij op de site van de SDN eens wilde rondsnuffelen om de voornoemde onderwerpen te betrekken bij het parlementaire werk. Hij zei toen: "Ik ben niet zo'n grote surfer op het internet". Ik vroeg hem mij te beloven om dat toch maar te doen, juist omdat hij politiek aanspreekbaar was. Hij zei wat weifelend: "Och misschien wel, ja". Ik stelde hem toen ten tweede male de vraag of hij echt wilde beloven zelf te gaan kijken naar de site. Hij zei: "Ik beloof het". Ik vertelde hem toen dat ik zijn belofte als volksvertegenwoordiger op het internet zou plaatsen; waarvan akte. De media en overige politici kunnen hem hierover vanaf vandaag (30 augustus 1998) onderhouden. Een lichte schrikreactie was het gevolg. Want een politicus die met een eed of belofte op de grondwet BELOOFT iets te zullen doen, kan niet de ene belofte zwaarder laten wegen dan een andere. De waarde van zijn belofte is groot, omdat hij daarmee kennis heeft gekregen van een groot aantal zeer fundamentele zaken als kinderbescherming, milieu, recht, de rechten van de mens, koopkracht en inflatie, verrijking en verarming, de euro, de geldpolitiek en de betaalbaarheid van de sociale voorzieningen, plus nog heel veel andere zaken. Ook kan aangenomen worden dat hij en zijn fractie de reeds door Kamerlid Hendriks gestelde vragen, waarop geen adequate ministeriële antwoorden zijn gekomen overneemt, om die opnieuw aan de regering voor te leggen. Dan werkt de democratie pas echt. Huizen, 30 augustus 1998. Relevante e-mail E-mail from : pel can be reached at: root@pel.xs4all.nl Ik was erg blij dat ik in mei niet op paars had gestemd en dat was dan ook het enige goede dat ik voelde; het was een zeer kortstondige ervaring. Schaamteloos werd verteld dat het sociale minimum niet werd verhoogd omdat dit nadelig zou zijn voor de werkgelegenheid. Ik zie dit anders: een verhoging van het 'sociaal' minimum zou voor mij betekenen dat ik heel misschien wat eerder aan presentatiemiddelen zoals representatieve kleding e.d. kan denken. Mogelijk maak ik een denkfout en is het helemaal niet de bedoeling dat een uitkeringsgerechtigde als ik weer in het arbeidsproces ga deelnemen en wordt met werkgelegenheid hun eigen baantje bedoeld. Met 'hun' bedoel ik diegenen die aan de goede kant van de tweedeling staan: de politici die, hoe tegenstrijdig dit ook moge klinken, steeds duidelijker taal beginnen uit te slaan. We moeten blij zijn dat we een paar centen meer in het handje krijgen. Handje jawel; nogal kleinerend, vindt u niet? De uitkerende instanties worden met hun toch al krappe budget en taakuitbreidingen geconfronteerd met onverwachte onkosten want de toeneming van agressie is alarmerend. Peperdure designbureaus worden ingeschakeld om dit symptomatisch, middels esthetisch ogende barrières, te bestrijden. Elsevier mag de cursus verzorgen hoe je die bende psychopatische criminelen van een cliënten zo efficiënt mogelijk kunt afschepen. "Geef ze het gevoel dat ze serieus worden genomen". Ik ging me bijna schuldig voelen... En een weinig angstig want deze misère schreeuwt toch om een oplossing. Ik voel me als bijstandstrekker geïsoleerd, gestigmatiseerd en subhumaan behandeld. De aanpak van de varkenspest vorig jaar; wie vertelt mij dat het geen experiment betrof? Stuur me even een e-mailtje, Ad, Karin, Wim? Groeten & houdt moed, Niels