Kamerdebat 1: Hoezo complottheorieën? - Pierre Heijboer bij 2-Vandaag

Dagelijks verslag van de Bijlmer Enquête door Pierre Heijboer op televisie

Homepage Pierre Heijboer
OPROEP

Pierre Heijboer analyseert:

de parlementaire enquête over de Bijlmerramp

Kamerdebat 1

Bijlmer-enquête Actueel op 25 mei 1999

Hoezo complottheorieën?

De Parlementaire Enquêtecommissie Vliegramp Bijlmermeer noemt in haar rapport 89 zogeheten complottheorieën. Waarbij aangetekend mag worden dat de Commissie zelf dit woord niet gebruikt. Zij heeft het - en dat is zindelijker spraakgebruik - eenvoudigweg over 'theorieën'.

De Commissie doet het voorkomen alsof al deze theorieën in haar rapport afdoende worden ontzenuwd. Maar dat is slechts ten dele zo - het zijn er ook wat veel. Bovendien worden een aantal van de in de lijst opgesomde genoemde theorieën door de Commissie helemaal niet ontzenuwd, maar juist bevestigd. Ik noem:

Nummer 28: 'De piloot heeft de ernst van de situatie niet goed ingeschat.'
Dat heeft hij inderdaad niet, anders zou hij zijn kapotte flaps niet hebben gebruikt.

Nummer 34: 'De verkeersleiders weten niet hoe ernstig de situatie is.'
Dat is volkomen juist. Ze wisten bijvoorbeeld niet dat twee van de motoren van het vliegtuig er finaal af waren.

Nummer 68: 'De RLD is geen echt onafhankelijke instantie.'
Een vaststelling die de Commissie volmondig beaamt.

Nummer 69: 'De RLD heeft niet alle bronnen in haar onderzoek benut en heeft onvoldoende gebruik gemaakt van ooggetuigen.'
Inderdaad, dat vindt de Commissie ook.

Het is wel aardig, zo'n lijstje met alle theorieën die we de afgelopen jaren gehoord en gelezen hebben. Maar als je dan toch zo'n lijstje opstelt, dan zou je het ook compleet moeten maken. En er dus ook de volgende in moeten opnemen:

De complottheorie, dat het vliegtuig veel militaire lading vervoerde.
Nonsens, indianenverhaal, beweerden zowel minister Maij-Weggen als El Al aanvankelijk. Intussen weten we uit de vrachtbrieven dat heel wat van de lading uit militair materiaal bestond.

De complottheorie, dat er bij de crash en de daaropvolgende brand giftige stoffen zouden kunnen zijn vrijgekomen.
Is vanaf de avond van de ramp jaren lang door allerlei overheden ontkend. De Commissie noemt in haar rapport echter een aantal van die giftige stoffen op.

De complottheorie, dat er als gevolg van de ramp veel meer mensen ziek waren dan 'het ene geval' dat minister Borst in juni 1996 wenste te erkennen.
Lariekoek, niets aan de hand, beweerden tal van instanties, de Amsterdamse GG&GD voorop. Wie betwijfelt vandaag de dag nog dat dit meer was dan een theorie? Dat het gewoon waar is?

De complottheorie, dat er verarm uranium in het vliegtuig zat verwerkt en dat de betrokken instanties dat wisten - en het verzwegen.
Zoiets gebeurt in Nederland niet, was het antwoord. Maar wat staat in het rapport van de Commissie? Het verzwijgen gebeurde wel degelijk

De complottheorie, dat delen van dat verarmd uranium verbrand zouden kunnen zijn en derhalve gevaarlijk zouden kunnen zijn geweest voor hulpverleners en bergers.
Indianenverhaal, beweerden het ECN, het Amsterdamse stadsdeel Zuidoost, de RLD, de Raad voor de Luchtvaart en de rijksoverheid. Want A. het spul kan niet verbrand zijn, en B. het kan absoluut niet gevaarlijk zijn. De Commissie is wat beide beweringen betreft tot andere conclusies gekomen.

De complottheorie, dat in Hangar 8 van Schiphol sprake was van niet normale uraniumconcentraties.
Typisch zo'n verhaal van sensatiezoekers, heette het. Maar intussen heeft ook TNO vastgesteld dat deze situatie zich in Hangar 8 inderdaad voordoet.

De complottheorie, dat aan het parlement en de burger regelmatig halve waarheden en hele ONwaarheden werden verteld over zaken die de Bijlmerramp betroffen.
Ook hier heette het: gebeurt niet in Nederland. Maar ik zou zeggen: vraag het eens aan de Commissie.

De complottheorie, dat de verantwoordelijke instanties niet goed genoeg gezocht hebben naar de verdwenen cockpit voice-recorder.
Beslist niet waar, we hebben er álles aan gedaan, zei vooronderzoeker Wolleswinkel heel officieel. Maar intussen vindt ook de Commissie dat er beter gezocht had kunnen en moeten worden.

De complottheorie, dat het niet waar was dat het rampvliegtuig, zoals de Raad voor de Luchtvaart stelde: 'technisch volledig in orde was' toen het de lucht in ging.
Zo stond het in het rapport van de commissie en dus was het zo. Maar er mankeerde toch wel het een aan ander aan het toestel, zo is tijdens de openbare verhoren gebleken. Zoals een defecte generator en een niet werkend waarschuwingssysteem voor te sterke vibraties. Er brak bovendien een bout die niet had mogen breken.

De complottheorie, dat de lading van het toestel iets bevatte dat de Israëlische overheid graag geheim wilde houden.
Het is steeds ontkend, maar we weten inmiddels dat dit zo is. Dat bekend werd dat het toestel grondstoffen vervoerde voor het grootschalig produceren van het gifgas Sarin, vond de Israëlische overheid beslist niet leuk - om het maar zacht te zeggen.

De complottheorie, dat er verschillende versies van de ladingpapieren bestonden.
'Nee hoor, alles is er en alles klopt,' wist minister Jorritsma. De Commissie heeft echter vastgesteld dat er inderdaad verschillende versies zijn van de vrachtpapieren. Hoewel zij hier niet uitgaat van boze opzet.

De complottheorie, dat de Tweede Kamer onjuist was ingelicht over de uitkomsten van het onderzoek van de Rijksrecherche naar de mannen in de witte pakken.
Hoe komt men dáár nu bij, zeiden Hoofdofficier Vrakking en ex-minister Sorgdrager in koor. Maar in de ogen van de Commissie is de Tweede Kamer inderdaad op een onjuiste manier geïnformeerd. En de Commissie is daar behoorlijk boos over.

De complottheorie, dat het El Al-gebied op Schiphol een soort 'staat in de staat' is, waar Nederlandse controleurs zich niet of nauwelijks laten zien.
Onzin, dat is allemaal prima geregeld in verdragen, regels en afspraken, beweerden de betrokken overheden. Maar 'op de werkvloer' zou dit best wel eens zo kunnen zijn, meent nu de Commissie.

De complottheorie, dat op een kerkhof in Amsterdam in het geheim resten van slachtoffers zijn begraven.
'Een bizar verhaal. Wie bedenkt zoiets,' werd gezegd. Bizar, inderdaad. Maar het is wel waar! Vertegenwoordigers van de gemeente Amsterdam hebben het tijdens de openbare verhoren bevestigd. Waarmee ik maar wil zeggen: niet elke theorie is een complottheorie. En niet elk bericht dat door de overheid ontkend wordt is om die reden onwaar.