Wim Koesen
Zoals in een oorlog de meeste soldaten sneuvelen door het eigen vuur, zo worden veel grote bedrijven van binnenuit beschadigd. Niet de concurrentie, niet de markt, niet de corrupte infrastructuur van het derde wereldland waar ze te gast zijn, maar het eigen personeelsbestand, van de vloer tot de hoogste top, plundert de onderneming leeg. Elke dag berichten de kranten over hooggeplaatste zakkenvullers die op slimme wijze ergens in een belastingvriendelijk buitenland hun gecamoufleerde bankrekeningen laten vollopen.
Het niveau van directiefraude, tot voor kort tahoe, overtreft veelvoudig het jatwerk van de lagere goden die hier en daar een paperclip of een viltstift ontvreemden, de kroketten van hun kinderen declareren en zich nu en dan op maandag en vrijdag ziek melden: Directiefraude is een onzichtbare epidemie. En dan praat ik niet over landmanagers van het kaliber Mobutu of de zoveel zonen van de overleden Noord-Koreaanse president die de natie kaalvreten, en ook niet over maffia-penetratie of Columbiaanse drugsbaronnen, maar over keurige bankdirecteuren, president-directeuren, bobo's en topmanagers.
Soms worden ze betrapt en geruisloos afgevoerd, soms verzint de onderneming een smoes om het pijnlijk schandaal te verhullen, soms houden de buddy's die zelf boter op het hoofd hebben hun frauduleuze collega buiten schot, maar soms ook gaat de beerput open en krijgen we inzicht in een onthutsende stroom van driedelige-pakkencriminaliteit. Namen noemen heeft geen zin; er komen dagelijks nieuwe bij. De jaarlijkse directiefraude mag in Nederland veilig geschat worden op meer dan 1 miljard gulden. Vooral in banken en multinationals woekert de zelfverrijking aan de top; hoe is zoiets mogelijk?
Kom je ergens binnen als zeg maar geboren crimineel en roof je daarna consistent het bedrijf leeg, of maak je eerst op fatsoenlijke wijze carrière en slaat dan de escalerende verleiding toe? Is de mens een geboren misdadiger, zoals het Calvinisme ons wil doen geloven of maakt de gelegenheid de boef. Het is de oude vraag van de criminologie. Nog pikanter wordt het als we de kwestie anders formuleren: wat zouden we zelf doen als we de gelegenheid kregen? Alleen een leugenaar zou zonder aarzeling verklaren dat hij immuun is voor elke verleiding. De mens is een omnivoor en assertief roofdier; het stelen zit hem in het bloed.
Het vak van manager leent zich bij uitstek voor frauduleuze handelingen. De manager beschikt over twee krachtige inbrekerswerktuigen: autoriteit en toegang. Beide gereedschappen heeft hij van het bedrijf meegekregen; Dat is de paradox: dat de onderneming zelf vrijwillig de middelen verschaft om zich te laten bestelen. Een vergaande procuratie gaat elke thermische lans te boven. De manager is de kat die op het spek gebonden wordt: Of liever Ali Baba die niet eens Sesam Open U hoeft te roepen.
Stichting Sociale Databank Nederland
E-mailadres: sdn@planet.nl
Internet site:
http://www.sdnl.nl/managmnt.htm