Begin
Archief
Verwijzingen
Persberichten
Cursus
Contact
|
Boekhoudfraude bij gemeenten schering en
inslag 2004-12-24
drs. Leo Verhoef,
registeraccountant, 24 december 2004 (Leo Verhoef (57) was tot aan 1995
werkzaam als accountant, achtereenvolgens bij Van Dien+Co (opgegaan in
PricewaterhouseCoopers) en vanaf 1989 bij VB Accountants, het vroegere
Verificatiebureau der Nederlandse Gemeenten (opgegaan in Deloitte). Vanaf
1995 is hij werkzaam als interimmanager. Onder andere adviseert en traint
hij gemeenteraadsleden in het omgaan met gemeentelijke begrotingen en
jaarrekeningen.)
De Volkskrant van 19 november 2004 laat in het
artikel "Vraagtekens bij gemeentebegrotingen" weten dat er grote
vraagtekens geplaatst kunnen worden bij menige gemeentebegroting. Er
worden voorbeelden gegeven van zogenaamde sluitende begrotingen die in
werkelijkheid helemaal niet sluitend zijn. Het artikel meldt ook dat
tussen 2000 en 2002 verschillende gemeenten veel meer geld binnen kregen
dan zij uitgaven maar dit met handigheidjes voor hun burgers onzichtbaar
wisten te maken. Oud-hoogleraar accountancy Hans Blokdijk zegt in het
artikel: "Gemeenten hebben een schandaal à la Ahold of Enron nodig. Dat
zou de boel opschudden en accountants wekken."
De Volkskrant heeft
het topje van een ijsberg ontdekt! Hoogste tijd uit de doeken te doen dat
boekhoudfraude ook voorkomt bij veel gemeenten en provincies. De omvang
bedraagt Nederland-breed vele miljarden euro's. Met instemming van
accountants. Bij Amsterdam gaat het inmiddels om zo'n 2 miljard euro. Wie
zijn de slachtoffers? De belastingbetalers raakten onnodig vele miljarden
euro's kwijt.
Inleiding Net zo goed als ondernemingen na
afloop van elk jaar met hun jaarrekening rekening en verantwoording moeten
afleggen aan hun aandeelhouders en andere belanghebbenden, moeten
gemeenten en provincies na afloop van elk jaar met hùn jaarrekening
rekening en verantwoording afleggen aan hùn "aandeelhouders". Dat zijn de
burgers. Voorafgaand aan elk jaar komen gemeentebesturen en
provinciebesturen bij onze volksvertegenwoordigers (gemeenteraden en
Provinciale Staten) om toestemming aankloppen tot het vaststellen van
tarieven voor allerhande lokale belastingen en heffingen, en het doen van
uitgaven. Steevast is het verhaal: "U begrijpt, het is allemaal bijzonder
krap, er is nergens geld voor en de Onroerendezaakbelasting moet echt weer
omhoog". En dan gaan de lokale belastingen en heffingen weer met sprongen
omhoog. Na afloop van elk jaar leggen al die gemeentebesturen en
provinciebesturen rekening en verantwoording af over wat er werkelijk aan
opbrengsten is binnengekomen, waar het geld allemaal aan besteed is, en
wat er eventueel als voordelig saldo is overgehouden dan wel als nadelig
saldo tekort is gekomen. Daar zit een geweldig probleem. Want als zou
blijken dat er geweldig is overgehouden, zou zomaar kunnen worden
geconcludeerd dat er voor de verhoging van de OZB helemaal geen reden was.
Dat zou zo maar het einde kunnen zijn van voorspoedige
wethouderscarrières. Is dat de reden voor al die geweldige boekhoudfraudes
bij veel gemeenten?
Boekhoudfraude Jaarrekeningen van
gemeenten nodigen niet uit om die eens ter hand te nemen.
Gemeenteraadsleden moeten wel. Voor hen is de jaarrekening, na de
begroting, het belangrijkste document in hun controle op het
gemeentebestuur. Daar worden ze voor betaald. Echter, voor verreweg de
meeste gemeenteraadsleden is zo'n jaarrekening maar een eng stuk. Het gaat
over financiën, en daar hebben ze een hekel aan. Ik zou dan ook de
gemeenteraadsleden niet de kost willen geven die nog nooit de jaarrekening
van hun gemeente aan de binnenkant hebben bekeken. De pers doet dat ook
niet. Die schrijft gewoonweg de persberichten over die gemeentebesturen
over die jaarrekeningen verstrekken. En die persberichten spreken in het
algemeen over kleine overschotjes of kleine tekorten. Want die
jaarrekeningen laten in het algemeen kleine overschotjes of kleine
tekorten zien. "U begrijpt, aan een verhoging van de OZB valt al weer niet
te ontkomen". Maar wie neemt nou eens de moeite om te kijken of al die
jaarrekeningen wel eerlijk verslag doen van alle opbrengsten en uitgaven
en van de als zodanig gepresenteerde saldi daarvan? Dat zouden de
accountants gedaan moeten hebben die al die goedkeurende
accountantsverklaringen bij die jaarrekeningen verstrekt hebben. En als
die accountants nou eens hun werk niet goed gedaan hebben? Zoals bij al
die andere boekhoudaffaires waar we in de afgelopen tijd mee kennis
gemaakt hebben. Wel, die moeite heb ik genomen. En de resultaten waren
verbijsterend. Wie zich jaarrekeningtechnisch sterk genoeg voelt, de weg
heeft leren vinden in die gemeentelijke jaarrekeningen, weet heeft van wat
een balans is en wat de dwingende samenhang is tussen balans en rekening
van baten en lasten, komt na enig speurwerk tot de ontstellende conclusie
dat de rekening van menige gemeente een totaal onvolledig beeld geeft van
de opbrengsten en de uitgaven en het saldo daarvan. Ik heb in de afgelopen
jaren de jaarrekeningen van inmiddels zo'n 100 gemeenten en provincies
bekeken, waarvan sommige al enige jaren achtereen. De conclusies zijn
verbijsterend. Sommige gemeenten schromen niet om honderden miljoenen
euro's voor hun burgers te verzwijgen. Oordeelt u zelf. In de
eerste kolom geef ik het saldo waarmee de rekening officieel eindigt. In
de tweede kolom geef ik het door mij ontdekte werkelijke saldo. In de
derde kolom staat de omvang van de boekhoudfraude. In de vierde kolom
staat de in de jaarrekening gevonden opbrengst van de OZB.
Amsterdam (x € mln)
|
Saldo |
Saldo |
|
|
|
rekening |
werkelijk |
verschil |
OZB |
1998 |
1 |
292 |
291 |
118 |
1999 |
0 |
376 |
376 |
123 |
2000 |
0 |
722 |
722 |
123 |
2001 |
-5 |
350 |
355 |
141 |
2002 |
17 |
440 |
423 |
141 |
2003 |
-6 |
-194 |
-188 |
150 |
|
7 |
1986 |
1979 |
796 |
| Rotterdam (x
€ mln)
|
Saldo |
Saldo |
|
|
|
rekening |
werkelijk |
verschil |
OZB |
1998 |
15 |
45 |
30 |
159 |
1999 |
0 |
237 |
237 |
165 |
2000 |
17 |
172 |
155 |
165 |
2001 |
28 |
-29 |
-57 |
? |
2002 |
16 |
90 |
74 |
183 |
2003 |
39 |
156 |
117 |
203 |
|
|
671 |
556 |
|
|
Den Haag (x € mln)
|
Saldo |
Saldo |
|
|
|
rekening |
werkelijk |
verschil |
OZB |
1997 |
449 |
658 |
209 |
100 |
1998 |
29 |
121 |
92 |
98 |
1999 |
91 |
60 |
-31 |
98 |
2000 |
42 |
136 |
94 |
103 |
2001 |
89 |
137 |
48 |
100 |
2002 |
66 |
85 |
19 |
105 |
2003 |
92 |
57 |
-35 |
120 |
|
858 |
1254 |
396 |
724 |
| De cijfers spreken voor
zich. Amsterdam had in de jaren vanaf 1998 de OZB helemaal kunnen
overslaan zonder in de rode cijfers te komen. Rotterdam had met de helft
van de geïncasseerde OZB kunnen volstaan. De Haag is in tweeërlei opzicht
opvallend. De jaarlijkse overschotten waarmee het gemeentebestuur van Den
Haag zelf naar buiten kwam, waren al voldoende om ook in Den Haag de hele
OZB achterwege te laten. Dat was de gemeenteraadsleden van Den Haag, die
toch onze (volks)vertegenwoordigers zijn, nog nooit opgevallen. Die zouden
nu dus moeten opstappen vanwege gebleken algehele incompetentie en
schromelijke verwaarlozing van hun allereerste taak als
volksvertegenwoordigers! Enige andere voorbeelden: Het
gemeentebestuur van Tilburg liet de winst-en-verliesrekeningen over de
jaren 2000-2003 sluiten met steeds een heel klein overschotje, in totaal
over die jaren van 18 miljoen euro. In werkelijkheid was er in die jaren
280 miljoen euro overgehouden. Een boekhoudfraude van 262 miljoen euro
dus. Met dat verzwegen bedrag had met groot gemak de OZB (circa 28 miljoen
euro per jaar) in die jaren overgeslagen kunnen worden. Ook Tilburg
zou dan nog niet in de rode cijfers zijn beland.
De rekeningen
van gemeente Eindhoven over de jaren 1998-2003 laten in totaal een
overschot zien van circa 52 miljoen euro. In werkelijkheid hield de
gemeente in die jaren bijna 260 miljoen over. De OZB-opbrengst was over
die jaren circa 230 miljoen euro. Ook het gemeentebestuur en de
gemeenteraad van Eindhoven moeten dat maar eens gaan uitleggen. Het
gemeentebestuur van Haarlemmermeer presenteerde over de jaren 1998-2003
een klein overschotje van circa 20 miljoen euro. In werkelijkheid was er
bijna 260 miljoen euro meer overgehouden. De OZB-opbrengsten bedroegen in
die periode circa 220 miljoen euro. Het kan ook anders. Het
gemeentebestuur van Breda liet de winst-en-verliesrekeningen over de jaren
1999-2003 steeds eindigen met een positief saldo zo tussen de 15 en 25
miljoen euro, in totaal over die jaren een overschot van zo'n 100 miljoen
euro. In werkelijkheid was er een overschot in die jaren van circa 22
miljoen. In totaal werd er dus een kleine 80 miljoen aan uitgaven
verzwegen. Waar ging dat geld aan op? De burgers van Breda mochten dat
blijkbaar niet weten. Opcenten Motorrijtuigenbelasting U bent
in het gelukkige bezit van een auto? Een belangrijk deel (ongeveer 40%)
van de door u betaalde Motorrijtuigenbelasting gaat naar uw provincie. En
wat doen ze met dat geld? Kijkt u eens naar mijn bevindingen over
provincie Gelderland.
Gelderland (x € mln)
|
Saldo |
Saldo |
|
|
|
rekening |
werkelijk |
verschil |
OZB |
2000 |
2 |
139 |
137 |
? |
2001 |
8 |
108 |
100 |
96 |
2002 |
13 |
130 |
117 |
103 |
2003 |
8 |
-34 |
-42 |
113 |
|
31 |
343 |
312 |
|
| Gelderland had van de
opcenten Motorrijtuigenbelasting 80% niet nodig. Het
provinciebestuur van Noord-Holland presenteerde over de jaren
1997-2003 steeds kleine overschotjes; in totaal 38 miljoen euro. In
werkelijkheid was er over die jaren bijna 380 miljoen overgehouden.
De opcenten Motorrijtuigenbelasting zullen over die jaren zo'n 600 miljoen
euro zijn geweest. De helft was ook genoeg geweest.
Accountants Bij al deze misleidende jaarrekeningen staan
desondanks goedkeurende accountantsverklaringen. Verbijsterend! Dus
klaagde ik verschillende accountants, verspreid over alle vier de grote
accountantskantoren (Deloitte, Ernst&Young, KPMG,
PricewaterhouseCoopers) aan bij de Raad van Tucht voor Accountants. Deze
Raad van Tucht bestond het om in de eerste door mij aangespannen procedure
de betreffende accountant vanwege procedurefouten van de Raad zelf vrijuit
te laten gaan en in de volgende procedures de accountants vrijuit te laten
gaan omdat "het binnen de provinciale en gemeentelijke verslaggeving niet
ongebruikelijk is dat bedragen buiten de rekening van baten en lasten
worden gehouden". Verbijsterend! In hoger beroep voor het College van
Beroep voor het bedrijfsleven bestond dit College het om alweer louter
door procedurefouten van het College zelf de betreffende accountants
vrijuit te laten gaan. De accountants gingen dus niet vrijuit omdat ik
ongelijk zou hebben met mijn beweringen over misleidende jaarrekeningen,
wat al die gemeente- en provinciebesturen daarna rondbazuinden.
Justitie In circa 20 gevallen deed ik aangifte van
boekhoudfraude (i.c. valsheid in geschrifte in jaarrekeningen, waarop
zeven jaar gevangenisstraf kan staan, een zwaar misdrijf dus) bij
Justitie. Deze 20 gevallen zijn samen "goed" voor een boekhoudfraude van
zo'n vijf miljard euro. Echter, het Openbaar Ministerie is totaal niet
toegerust om zoiets als boekhoudfraude te onderkennen en te vervolgen.
(Aldus procureur-generaal Steenhuis.) En dus verdwenen mijn aangiften
onderin bureauladen. De enkele aangifte die het bureau van een Officier
van Justitie haalde, werd vervolgens geseponeerd. Reden? De Raad van Tucht
voor Accountants had de betreffende accountants toch vrijuit laten gaan?
Dus moest Leo Verhoef wel helemaal ongelijk hebben met zijn beweringen
over verzwegen overschotten, want anders zou die Raad van Tucht die
accountants wel ongenadig gestraft hebben, is de redenering. Ongelofelijk?
Echt waar! De slachtoffers De slachtoffers van deze boekhoudfraudes
zijn de belastingbetalers. Een aanzienlijk deel van de
Inkomsten- belasting wordt via het Gemeentefonds en het Provinciefonds
doorbetaald aan de gemeenten en provincies. Daarbovenop heffen gemeenten
rechtstreeks bij hun inwoners de Onroerendezaakbelasting. Een zeer
aanzienlijk deel van de Motorrijtuigenbelasting komt terecht bij de
provincies. De boekhoudfraude maakt onzichtbaar dat de belastingbetalers
in de afgelopen jaren miljarden euro's teveel aan belastingen hebben
betaald. Wat kan de belastingbetaler doen behalve kennis nemen van dit
schandaalverhaal? Al die accountants, die geacht werden voor hun belangen
op te komen (presenteren accountants zich niet graag als "vertrouwensman
van het maatschappelijk verkeer"?), eruit schoppen, alles wat aan die
accountants voor hun broddelwerk betaald is, terugvorderen, en alle teveel
betaalde belastinggelden terugvorderen.
Drs. L.W.
Verhoef registeraccountant Wijk bij Duurstede
|