door: Michael Gorbatsjov
vertaling: Mieke Tennant
De prioriteit moet liggen bij hoop en vertrouwen.
De relatie tussen mens en natuur is inmiddels het meest acute wereldprobleem
geworden - een probleem dat de spanning weergeeft, die inherent is aan de
moderne beschaving. Het is duidelijk dat het einde van onze beschaving in zicht
is. Dat is echter nog niet het einde van de wereld, mits we ten eerste erkennen
dat de ecologische crisis zeer nauwkeurig de crisis weert van onze
traditionele waarden en doelen - een crisis van de geest - en ten tweede, dat
we erkennen dat het dringend noodzakelijk is om de oude inzichten en standpunten
wat betreft de natuur te heroverwegen om zo een nieuw niveau te bereiken in de
studie van de wetten die het systeem regeren, waarin mens en natuur verenigd
zijn.
De tweede helft van de twintigste eeuw bracht een nog nooit eerder vertoonde
toename van de menselijke behoeften - waarin wordt voorzien op een nog nooit
eerder vertoonde schaal. De ontwikkeling van de productie- technieken heeft
ervoor gezorgd dat materiële voordelen en diensten, die eerder alleen maar
beschikbaar waren voor bevoorrechte groepen, nu toegankelijk zijn voor brede
massa's van mensen.Dat is echter slechts een deel van het plaatje. Zelfs in deze tijd kan een
groot deel, misschien wel het grootste deel van de bewoners van onze planeet
geen gebruik maken van deze voordelen. Miljoenen mensen zijn nog ondervoed,
slecht behuisd of bezwijken aan ziektes.
Zelfs al is een acceptabele levensstandaard slechts beschikbaar voor een kleiner
deel van de wereldbevolking, de prijs ervan is zeer hoog geweest. De balans in
de relatie tussen de mens en de rest van de natuur is verstoord en de overleving
van de mensheid is in gevaar. We staan op de drempel van een onomkeerbare
klimaatverandering. Deze situatie is verergerd door ontbossing op grote schaal;
woestijnen breiden zich uit en veel land is aan het uitdrogen; rivieren, zeeën
en oceanen worden vervuild. De beschermende ozonlaag is dunner dan ooit tevoren.
Slechts de helft van 's werelds stede bevolking ademt nog schone lucht in en
slechts de helft van de plattelandsbevolking heeft de beschikking over veilig
water. Er zijn gebieden waar mensen letterlijk op de vuilnishopen leven,
constant op zoek naar iets eetbaars en naar zaken die nog gebruikt kunnen worden.
Wat 'afval' is voor mensen in de ge‹ndustrialiseerde landen is een middel om te
overleven voor anderen.
Nieuwe waarden en sociale doelstellingen
Een constant herwaarderen van waarden is fundamenteel voor de
evolutie van de beschaving. In de vroege geschiedenis behandelde de
mens de natuur met eerbied. De mensen hadden ontzag voor de natuur,
ze zagen het als iets superieurs en ondoorgrondelijks; ze aanbaden
de natuur, als een soort godheid. Schade toebrengen aan de natuur
was een doodzonde. L toen de mens steeds meer kennis en praktische
vaardigheden verzamelde begon hij zichzelf als superieur aan de
natuur te beschouwen, waarbij hij zich tot doel stelde de natuur te
overwinnen en te onderwerpen aan zijn eigen belangen.
Het werd al gauw duidelijk, dat de arrogantie van technische kennis
de natuur verminkt met wonden die niet genezen. Door te vergeten
dat de mens slechts een deel van de natuur is en dat het lot van de
mensheid vast verbond met de leefomgeving, werd er een overvloed
aan rampen veroorzaakt. Op dit moment is het onze taak om nieuwe
waarden en doelstellingen te formuleren en voor te stellen.
Ongetwijfeld is economische groei noodzakelijk. Maar het is ook
duidelijk dat de manier waarop de economische groei zich over de
laatste 150-200 jaar heeft ontwikkeld, niet voortgezet kan worden.
We staan voor de enorme taak om de mensheid te heroriënteren naar
het opbouwen van een menselijker economie, waarin veiligheid en
duurzaamheid zowel de natuur als de individuele mens redden van de
vernietigende gevolgen van economische groei.
Om met Spinoza te spreken, we zouden onze activiteiten moeten
baseren op de 'wet der natuur'. Nog maar enkele tientallen jaren
geleden beweerden filosofen dat de mensheid een abstract begrip
was. "Mensheid is een leeg woord," zei Oswald Spengler, de auteur
van het beroemde boek The Decline of Europe. Er was geen sprake van
de mensheid als een eenduidig onderwerp van geschiedenis of van een
algemene theorie over de ontwikkeling van politieke samenlevingen.
Sinds die tijd is de wereld zich echter gaan ontwikkelen in de
richting van een grotere onderlinge afhankelijkheid.
Ruimteschip Aarde
De toenemende fysieke en economische internationalisatie van het
leven op onze planeet, tezamen met het eind van de confrontatie
tussen de twee politieke systemen die zo'n vijftig jaar geduurd
heeft, zijn de aanzet tot de conclusie over de eenheid van de
mensheid, die inmiddels een verenigde factor in de wereldpolitiek
en in de internationale betrekkingen is geworden.
Het is daarom nu de juiste tijd om te spreken over de noodzaak tot
het 'kanaliseren' van de ontwikkelingen van de wereld.
Om dit te bereiken is er een belangrijke rol weggelegd voor de
talrijke bestaande en nieuw opkomende internationale organisaties,
waaronder allereerst de Verenigde Naties. Binnen het kader van de
Verenigde Naties werd het begrip duurzame ontwikkeling geformuleerd
en geïntroduceerd bij de internationale gemeenschap.
Ik geloof zelfs dat we duurzame ontwikkeling van de mensheid,
die voorziet in de behoefte van de samenleving, zonder de belangen
van toekomstige generaties worden geschaad. Mensen moeten leren te
voelen dat zij met zijn allen één bemanning zijn van
het Ruimteschip Aarde. Dit symbool mag wat afgezaagd lijken, maar
naar mijn gevoel heeft onze manier van denken zich nog niet aan dit
idee aangepast. Wij zijn ons bewust geworden van het bestaan van
het probleem en met enige aarzeling begint de wil om er naar te
handelen naar buiten te komen.
Ik zeg: "Begint naar buiten te komen", omdat het
veranderingsproces langzaam gaat, te langzaam, gegeven de urgentie
van de toestand van 'het milieu' van de wereld.
"Kijk naar de natuur en volg de weg die zij wijst", zei
Jean-Jacques Rousseau. Dat is het principe dat we willen volgen,
met in gedachten het feit dat we een integraal onderdeel van die
natuur zijn; dat we een gezamenlijk lot hebben en, dat onze
toekomst onlosmakelijk verbonden is met de toekomst van onze
leefomgeving.
Onze filosofie is in harmonie met onze ideeën. Wat we nu
nodig hebben zijn specifieke acties, praktische stappen,
uitgevoerd in een sfeer van hoop en optimisme, een sfeer van
vertrouwen, samenwerking en spiritualiteit. Laten we de profetische
woorden van Paulus in gedachten houden: "Je moet veranderen door de
vernieuwing van je denken".
De prioriteit moet liggen bij hoop en vertrouwen dat de situatie
veranderd kan worden. Iedere bewoner van deze wereld heeft het
recht op die hoop.
Ontleend aan Grondvest 3e kwartaal 1996
ISBN 0166-0284
|