OVERHEID HOUDT UITVERKOOP VAN ONZE PUBLIEKE DIENSTEN!

door Wim Sweers, voorzitter Stichting Grondvest

Inhoud                                  pag.

Van de redactie                          1
Groene Grens CO2NVENANT                  3
Bomen Voor Koeien                        4	
Het Laatste Obstakel                     5	
Korte geschiedenis van de globalisering  8
Wat  kan nog gedaan worden ?            14
Wat is de open ruimte ons waard ?       15

Van de redactie

Dit grondvestnummer heeft lang op zich laten wachten. Dit betekent niet dat de Grondvestactiviteiten verminderden, integendeel. Het werk van Grondvest was het afgelopen half jaar dermate intensief dat het gereedkomen van het bulletin in de verdrukking raakte. Overigens gaat de ontwikkeling zo snel, dat je met een driemaandelijks tijdschrift steeds ver achter de feiten aan loopt. Voor ontwikkelingen in positieve zin geen probleem. Het grote probleem is dat de verkeerde ontwikkelingen heel snel en ondemocratisch tot stand komen.

Economische machtstrukturen, die natuur en samenleving beschadigen ontmoeten weinig tegenspel. De positieve tegenkrachten zijn talrijk, maar zwak en slecht georganiseerd. Ook Grondvest is een zwakke tegenkracht. De laatste jaren heeft Grondvest zich dan ook gericht op de netwerkvorming: Trachten met andere kleine NGO's, die eveneens strijden voor een sociaal en ecologisch duurzame samenleving een 'écht politieke' macht op te bouwen die leidt tot een democratische samenleving waarbij economische bedrijvigheid weer dienstbaar is aan natuur en samenleving en niet omgekeerd.

Er zijn weliswaar grote machtige NGO's die "duurzaam samenleven" in hun vaandel hebben geschreven, maar in de praktijk juist door hun omvang (organisatorisch) alleen bezig zijn met eigen bestaan en overleving. Zij zijn er mee gebaat dat de vijand niet ten onder gaat. Zij tasten elkaars krachten af en maken convenanten. Grote honden bijten elkaar niet en de kleine kunnen alleen maar heel iritant keffen en kunnen met een goed gerichte schop naar de dierenhemel verhuizen.

Om toch een rol te kunnen spelen bij het ontwikkelen van een sociaal-ecologische samenleving hebben een groot aantal kleine NGO's, waaronder Grondvest de DAVID alliantie gevormd: "De Alliantie Voor Inspiratie en Duurzaamheid"! Nog meer dan voorheen zal Grondvest zich richten op de netwerkvorming en de communicatie met de netwerkpartners. De inhoud van het Grondvestbulletin zal zich daarop aanpassen. Hoe de verschijningsfrequentie zal worden valt nog niet te overzien, ook i.v.m. het mogelijk starten van een digitaal bulletin via internet.

Heeft bij het Nederlands Georgisme (Grondvest) in de afgelopen eeuw het accent gelegen op de sociale gevolgen van de grondpolitiek, thans de laatste 10 jaar is het accent in de Grondvestpolitiek verschoven van sociale armoede naar ecologische armoede, waar ook Nederland aan lijdt en waar zelfs werelddelen aan ten onder gaan. Grondvest is bezig met een verandering van strategie: niet alleen proberen de politiek te beinvloeden maar ook zelf het 'grond'probleem aanpakken. Via de David-alliantie onstond relatie met de organisatie "Trend Breuk". Samen met deze organisatie gaat Grondvest 'groene grond' verwerven, beheren, beschermen en terugbrengen tot gemeenschapsgoed.

Lees hiervoor het artikel "Groene Grens CO2NVENANT"

Neem ook kennis van het artikel "Het Laatste Obstakel" waarin zonder 'een woord frans' ons duidelijk wordt gemaakt welke rampen de WTO via de GATS op ons afstuurt. Toen na de protesten in Seattle de WTO vergadering van nov.99 werd afgeblazen leken de grootste gevaren van de wereldhandelsmacht geweken. Niets bleek minder waar. Een paar maanden nadat de demonstranten min of meer voldaan vertrokken werd de GATS(General Agreement on Trade in Services) bijeengeroepen. Deze organisatie beoogt alle openbare voorzieningen, instellingen en instituten te privatiseren van nutsvoorzieningen, energie en water tot gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening. Maar ook onderwijsinstellingen en culturele instellingen zoals musea en bibliotheken.

Als in het rijke Nederland privatisering van het openbaar vervoer (NS) al tot problemen leidt, hoe gigantisch worden de wereldproblemen als de privatisering op mondiaal niveau dwingend wordt opgelegd? Nu de grote NGO's nauwelijks een woord vuil maken aan dit probleem is het zaak voor de kleine NGO's, ook voor Grondvest om samen een flinke vuist te maken en de nationale overheden, ook de Nederlandse duidelijk te maken dat zij met alle mogelijke middelen de GATS moeten boycotten. Grondvest, weliswaar een 'vrijwilligersclub' zonder betaalde professionals kan toch niet werken zonder kosten te maken en kan weinig beginnen zonder voldoende geldmiddelen. Reden waarom tot slot de ingesloten acceptgiro in uw aandacht wordt aanbevolen. Stort uw guldens bij Grondvest nog voor de omwisseling in Euro's. Uw bijdrage wordt dan hopelijk een zinvolle investering in de toekomst.

Groene Grens CO2NVENANT

De Rijks Universiteit Groningen onderzoekt in opdracht van LNV Noord, de 3 noordelijke Provincies en de TrendBreuk organisaties de markt die voor 25% korting alle duurzame producten wil (ver)kopen. De consumenten ontvangen deze korting alleen als zij een abonnement nemen op het Duurzame Loyaliteits Programma. De verwachting is dat er met deze retailformule 5 tot 7% van de consumenten een duurzamer consumptiepatroon zal ontwikkelen. Op elk artikel dat met 25% korting wordt aangeboden is minimaal 1 Green Smiles spaarpunt verkrijgbaar. De waarde van dit spaarpunt gaat voornamelijk naar duurzame projecten zoals de aankoop van Biologische Landbouwgrond. Tevens wordt hiermee ook EKO-bosbouw ondersteund. De consument ontvangt 10 cent per spaarpunt en kan die ook beleggen in de aankoop van projecten die de groene grens periferie ondersteunen.

Op de site www.Eco-Lokaal.nl wordt elke m2 die regionaal is belegd in een duurzaam project van de groene grens zichtbaar gemaakt. U vindt daar ook alle convenantpartners zowel bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen alsook particulieren. Via uw dagelijkse boodschappen kunt u voortaan ook aan de groene grens sparen. Uit voorgaande onderzoeken is te herleiden dat als de te verwachten markt wordt bereikt binnen 3 jaar al 8000 hectaren direct aangekocht kan worden om zodoende de continuiteit te kunnen waarborgen. Minister Brinkhorst wil in 2010 100 000 biologische landbouwgrond hebben gerealiseerd.

U kunt alvast op de demowinkel van EKO DIRECT ervaren hoe goedkoop alle duurzame producten in de toekomst minimaal zullen zijn: www.ekodirect.com/TrendBreuk/welkom. Dit zijn niet alleen de natuurvoedingsmidelen, ook alle andere milieuvriendelijke producten uit elke branche zullen in het TrendBreukassortiment (196000 artikelen) binnenkort op onze nieuwe site verkrijgbaar zijn. Als u 100 willekeurige artikelen heeft gekocht dan heeft u hiermee de samenleving en u zelf een dienst bewezen omdat dan al 1 m2 groene grens kon worden aangekocht en dat is bij velen wekelijks haalbaar.

Wilt u ook het convenant ondertekenen dan kan dat via duurzaamheid@beloont.nl

U kunt ook als consument of als winkelier een briefkaart sturen naar Groene Grens Convenant, De Schrans 52, 8932 NG, Leeuwarden en u wordt als medeondertekenaar van het convenant geregistreerd. U wordt dan op de hoogte gehouden als in uw buurt al een winkel of bezorgdienst zijn medewerking heeft verleend om via de nieuwe retailformule te werken. U kunt ook in de nabije toekomst alle producten desgewenst via de bezorgdienst van Wehkamp thuis of op uw werk ontvangen. Er zijn verschillende mogelijkheden om de groene grens zelf te bepalen en zonder op de minister aangewezen te zijn.

Koop een stukje van de groene grens!

Op verschillende manieren kunt u een stukje van de groene grens kopen.

• U kunt er in beleggen via groene beleggingsorganisaties die het convenant ondertekend hebben.
• U kunt via uw dagelijkse boodschappen waarop Green Smiles (een soort Air Miles) verkrijgbaar zijn sparen voor een stukje grens naar eigen wens.
• U kunt 1 m2 of meerdere m2 ers á 10 gulden Biogrond kopen en beleggen in Duurzame Landbouw van diverse partners die het convenant hebben ondertekend.
• U kunt in broeikasbossen investeren vanaf 30 gulden per maand van partners die het convenant hebben ondertekend.
• U kunt 1 aandeel van het Nederlandse Groene Grensgebied verwerven, dit aandeel is niet verhandelbaar of verzilverbaar maar als duurzaam erfgoed bedoeld en wordt beheerd door de Stichting Grondvest.

Door het niet verhandelbaar maken verliest de grond zijn prijs en komt zij geruisloos weer in handen van de gemeenschap. Een 21 eeuwse aanpak van Georgistische idealen uit de 2e helft van de 19e eeuw !! Op deze grensverleggende aanpak zijn wij trots omdat we aan de toekomstige generaties iets kunnen nalaten.

Voor meer informatie:
Groene Grens Convenant
Schrans 52, 8932 NG, Leeuwarden.
tel. 058-2169360

• spaarkaart
  

  bomen voor koeien
  

  Organisatie Green Smiles helpt MKZ boer

Woensdag 4 juli om 11 uur startte veehouder Leen van Zelderen bij natuurvoedselwinkel de Biotoop in Leeuwarden de actie "Green Smiles naar Bomen Voor Koeien!"

Met de opbrengst van de snelle spaaractie worden in het komende najaar in het hele land bomen aangeplant waaronder koeien volgend jaar kunnen schuilen voor felle zon en regen. Nu Nederland sedert 25 juni weer officieel vrij is van MKZ kunnen de boeren hun weiland weer met koeien vullen. Zo ook BD-veehouder Leen van Zelderen uit Jouswier, wiens bedrijf destijds ook geruimd moest worden. Hij nam symbolisch de eerste 8 bomen in ontvangst die hij straks zelf gaat planten op zijn bedrijf met nieuwe koeien. De laatste tijd is de zorg uitgesproken dat steeds meer boeren hun koeien het hele jaar binnen houden. Dat levert in sommige situatie iets meer melk op maar is niet goed voor het welzijn van de koe. Stonden vroeger in bijna ieder weiland heggen, bosjes en grote bomen, tegenwoordig zie je alleen nog maar grote kale grasvlaktes omheind en doorsneden met prikkeldraad en schrikdraad.

Veel van oudsher in Nederland voorkomende bomen en struiken zijn met ruilverkaveling verloren gegaan en veel dieren wordt tekort gedaan onder het "zero-grazing regiem" van de veehouderij. Na de zoveelste crisis in de veehouderij groeit het besef dat het roer om moet. De actie 'Bomen Voor Koeien' heeft voor veel belanghebbenden positieve aspecten. De Green Smiles organisatie koos voor de 'Bomen Voor Koeien' actie om snel resultaten te kunnen laten zien. Wat later gaat men investeren in grond voor biologische landbouw.

Hoe doet u mee aan de actie Bomen Voor Koeien

Vraag uw winkelier om een spaarkaart. U kunt de Green Smiles verzamelen door artikelen in de winkel te kopen. U krijgt wanneer u een bepaalde minimumaankoop doet namelijk voor elk artikel van de winkelier er nog eens 50 bij. Hij geeft u een recu en stuurt de volle kaart naar de stichting wAarde. Deze stichting krijgt van het ministerie van LNV nog eens 125 spaarpunten om de boom te kunnen kopen en te planten in een weiland bij u in de buurt. Dat regelt de stichting met de boer. En vervolgens stuurt de stichting wAarde u een certificaat waarop staat dat met uw spaarpunten een oud-Hollandse boom is geplant. Meer informatie, ook over de achtergrond van de actie vindt u op internet: http://www.bomenvoorkoeien.nl

De eerste stap naar duurzaamheid is tien daalders waard !

"Bomen-voor-koeien-certificaten" kunnen ook rechtstreeks (voor wie geen Green Smiles wil sparen) besteld worden door overmaken van f 15.- per certificaat op giro 8209960 t.n.v. Stichting wAarde o v v "Bomen Voor Koeien" Rijksstraatweg 174, 6573 DG Beek-Ubbergen. De campagne "Bomen voor Koeien" is een initiatief van Stichting wAarde, Landschapsbeheer Nederland en VARA's Vroege Vogels en wordt medegefinancierd door het Ministerie van Landbouw,Natuurbeheer en visserij.

HET LAATSTE OBSTAKEL

door Maud Balow

vertaling: Jan van Loon

Een wereldwijde overeenkomst die kort geleden tot stand is gekomen geeft bedrijven de vrije hand om overal in de wereld de openbare diensten over te nemen, of de mensen het willen of niet en……..wanneer dit plan daadwerkelijk wordt uitgevoerd betekent dit het einde van de publieke sector. In de hierna volgende 9 pagina's legt Maude Barlow uit waarom het nodig is deze ontwikkelingen een halt toe te roepen. Voor de Nederlandse politiek en voor de Nederlandse NGO's , met name die organisatie's die pretenderen op te komen voor een sociaal en ecologisch duurzame samenleving is het gewenst kennis te nemen van het hierna volgende, afstand te nemen van de waan van alle dag en snel tot aktie komen voor een leefbare toekomst.

In negen hoofstukjes gaat Maud Balow in op de problematiek:

HET LAATSTE OBSTAKEL

1. Wat er op ons afkomt
2. Wat is GATS
3. Een korte geschiedenis van de globalisering
4. De wereld ontwaakt
5. De uitverkoop van de dienstverlening
6. Wat houdt de GATS zoal in?
7. Wat wordt er voorgesteld voor de GATS?
8. Wat zult u merken van de GATS?
9. Wat kan er nog gedaan worden?

Wanneer je Boliviaan bent zou je weten waarom de wereld zich echt zorgen moet maken over GATS. Laten we een teruggaan in de tijd, naar de lente van 2000, naar de stad Cochabamba in deze Zuid-Amerikaanse staat. Onder druk van de Wereldbank had de Boliviaanse regering net het openbare waterleidingsbedrijf verkocht aan een waterbedrijf uit de Verenigde Staten. Dit alles was onderdeel van een programma van de Wereldbank om de Boliviaanse economie te stroomlijnen, met andere woorden, haar open te gooien voor Westerse handelmaatschappijen. Dit alles was, zo werd de Bolivianen verzekerd, in naam van economische efficiency.

De bevolking van Cochabamba kwam er al snel achter wat deze efficiency zoal inhield. Al een paar weken nadat deze maatschappij bezit had genomen van dit openbaar nutsbedrijf, werden de watertarieven massaal verhoogd. Vele boerengezinnen uit Cochabamba moesten tot een derde van hun inkomen betalen voor hun water en dat was meer dan hun maandelijkse uitgaven voor levensmiddelen. De tarieven waren fnuikend, maar er was geen alternatief; zelfs het opvangen van regenwater om als drinkwater te gebruiken werd bij wet verboden.

Klachten bij het waterbedrijf hadden geen effect, omdat nu het maken van winst de doelstelling was, in plaats van het voorzien in een basisbehoefte. Dus gingen de inwoners van Cochabamba de straat op. In april waren er honderden, daarna duizenden demonstranten die protesteerden tegen deze privatisering van een hoogstnoodzakelijke basisvoorziening. Vier dagen van stakingen zorgden ervoor dat het leven in de stad tot stilstand kwam. De regering zwichtte en deed toezeggingen om de tarieven te verlagen. Maar daarna veranderden ze weer van mening. De protesten staken weer de kop op en werden heviger. Bij de bestrijding werd traangas gebruikt en de noodtoestand werd afgekondigd.

De stad verviel in een chaos. De regering en de watermaatschappij bleven weigeren om aan de eisen tegemoet te komen. De leiders van de protesten werden 's nachts opgepakt. De mediastations die 'verkeerde' berichtgeving verspreidden werden gesloten. De winsten van een buitenlandse maatschappij werden belangrijker geacht dan de fundamentele levensbehoeften van het Boliviaanse volk. Maar deze mensen gaven het niet op. De protesten werden steeds heviger. Toen tenslotte een 17-jarige jongen door het leger in het gezicht werd geschoten omdat hij protesteerde, realiseerde zelfs de regering zich dat het zo niet verder kon. Twee dagen later tekenden zij een verdrag, waarin werd overeengekomen dat de watervoorziening van de stad weer een openbare aangelegenheid was. Maar deze overwinning hoeft helemaal niet duurzaam te zijn. En de volgende keer kunnen de protesten nog zo fel zijn, de mensen zullen alleen maar hun tijd verknoeien.

Wat er op ons af komt

Een paar maanden eerder werd, ook als gevolg van massale protesten, in de Noord Amerikaanse stad Seattle de vergadering van de Wereld Handels Organisatie, de WTO van november 1999 afgeblazen. Het leek of deze gebeurtenis een halt toeriep, tenminste voorlopig, aan de tendens tot algehele economische globalisering.

Maar dat was te vroeg gejuicht. Een paar maanden, nadat de rook en de peperspray was opgetrokken en de demonstranten, regeringsafgevaardigden en journalisten waren vertrokken werd de GATS (General Agreement on Trade in Services) bijeengeroepen. Misschien heeft u nooit iets over GATS gehoord, u bent dan niet de enige. Maar dat is nu juist waar het om gaat. U zou moeten weten wat voor gevolgen dit voor u heeft. Want deze onderhandelingen gaan nog steeds in alle rust door. Hun doel is gewoon het wereldwijd openbreken van alle openbare dienstverlening en het over te brengen van de publieke naar de private sector, waardoor het hele idee van openbare dienstverlening niet alleen onwaarschijnlijk wordt, maar naar het zich laat aanzien ook illegaal.

Daar gaat het bij GATS om. Wanneer vorig jaar april hun doelstellingen al bereikt zouden zijn, zou het opnieuw nationaliseren van de watervoorziening door de Boliviaanse regering onwettig zijn geweest. Goed nieuws voor de bedrijfswinsten. Slecht nieuws voor de mensen. GATS is de weg aan het banen voor de wereldwijde privatisering van de openbare diensten. Niets wordt daarvan uitgesloten: onderwijs, gezondheidszorg, maatschappelijke dienstverlening, de posterijen, musea en bibliotheken, openbaar vervoer; alles zal toegankelijk worden gemaakt voor de belangen van privé-ondernemingen. Iedere denkbare vorm van dienstverlening, die nu nog door overheden verzorgd wordt in naam van het publieke welzijn zullen toegankelijk worden voor private ondernemingen met winstoogmerk.

Het is simpelweg het verwijderen van het laatste obstakel wat GATS aan het doen is: het einde van het idee van openbare dienstverlening zonder winstoogmerk. De GATS treedt binnen twee jaar in meer dan 130 landen in werking. Als er niets aan gedaan wordt.

Wat is GATS?

De General Agreement on Trade in Services (algemene overeenkomt over handel in diensten) is een van de meer dan twintig handelsovereenkomsten die beheerd en opgelegd worden door de WTO, de Wereld Handels Organisatie. De GATS werd opgericht in 1994, aan het slot van de Uruguay-ronde Œ van de GATT (the General Agreement on Tariffs and Trade) die leidde tot het ontstaan van de WTO. GATS was een van de handelsovereenkomsten die werden afgesloten toen de WTO werd gevormd in 1995. De onderhandelingen zouden vijf jaar later van start gaan met als doel een sterke groei van de liberalisering (van de handel)‚. Zoals gepland begonnen deze besprekingen in februari 2000. Men is van plan in december 2002, dus binnen twee jaar, tot een slotovereenkomst te komen.

Het mandaat van GATS is de Liberalisering van de handel in diensten. In gewoon Nederlands betekent dit het ontmantelen van de regeringsbarrières die nu nog de privatisering van de publieke diensten in de weg staan. Het doel is om het voor regeringen onmogelijk te maken aan publieke dienstverlening te doen zonder winstoogmerk, zonder deelname van privé-ondernemingen. GATS staat de WTO toe om regeringsactiviteiten die zich richten op openbare dienstverlening te beperken door een pakket bindende wettelijke beperkingen. Iedere regering die deze regels van de WTO niet opvolgt zal met sancties geconfronteerd worden. Dus wat gaat er gebeuren wanneer GATS geïmplementeerd wordt? Dat kan Charlene Barshefsky, de handelsafgevaardigde voor de VS u vertellen.

Voordat de GATS-onderhandelingen vorig jaar begonnen vroeg zij aan de machtige lobbygroep van de VS, de Coalition of Service Industries, wat zij graag in de GATS overeenkomst zou zien opgenomen. De Europese Commissie stelde dezelfde vraag aan haar industrie coalitie, de European Services Forum. De volgende prioriteitsgebieden voor liberalisering van de handel werden door deze beide groeperingen naar voren gebracht; gezondheidszorg; verzorging in ziekenhuizen; thuiszorg; tandheelkundige verzorging; kinderverzorging; zorg voor ouderen; zowel basis, voortgezet als hoger onderwijs; musea; bibliotheken; wetgeving; maatschappelijk hulp; architectuur; energie en watervoorziening; milieubescherming; onroerend goed; verzekeringen; toerisme; de posterijen; transport; uitgeverijen; radio en TV station en nog veel meer.

Als je bedenkt wat hier de gevolgen van kunnen zijn lopen de koude rillingen je over de rug. Dit alles houdt in dat de 137 lidstaten van de WTO op het punt staan akkoord te gaan met het overleveren van al hun openbare diensten, de hele santenkraam, aan de wetten van de vrije handel; dezelfde wetten die de WTO het recht gaven om in tientallen landen wetten buiten werking te stellen over gezondheid, voedselveiligheid en het milieu. De wolven van de privatisering worden toegelaten in het laatste gebied dat nog niet onder hun machtssfeer valt. En wanneer zij daar eenmaal inzitten, zal het te laat zijn om ze er ooit weer uit te krijgen.

Een korte geschiedenis van de globalisering

Hoe kon dit alles gebeuren? Hoe kon het zijn dat regeringen, zonder het volk maar te vragen of in te lichten, toestonden dat de meest fundamentele rechten buiten hun machtssfeer kwamen te liggen? Om het antwoord te kunnen begrijpen is het nodig terug te gaan naar de oorsprong van het wereldhandelssysteem. In 1947 werd een nieuwe handelsorganisatie, de ITO ( International Trade Organisation) in het leven geroepen, met heel andere mandaten dan de huidige WTO. De doelstelling van de ITO was het bevorderen van een ordelijke wereldhandel, onder toezicht van de Verenigde Naties. Bij het bevorderen van de handel moest expliciet met sociale overwegingen rekening gehouden worden waaronder volledige werkgelegenheid en de sociale en mensenrechten zoals die werden gegarandeerd door de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. De nieuwe ITO had zelfs de bevoegdheid transnationaal kapitaal te reguleren om deze sociale doelstellingen zeker te stellen.

Maar de ITO bleek niet levensvatbaar; zij werd onderuitgehaald door de VS, die erop uit was een heel ander globaal handels en investeringsregime op te zetten met minder in plaats van meer regels. Een regime dat er op uit was zijn eigen internationale belangen en ondernemingen te bevorderen. Daarom richtte de VS de GATT op en onttrok het aan de jurisdictie van de VN. Sinds de vorming van de GATT zijn er acht onderhandelings rondes over de internationale handel geweest, die er alle op gericht waren de wereldhandel steeds sneller te laten groeien en landen daar steeds afhankelijker te laten worden. De eerste zes rondes richtten zich uitsluitend op het verminderen van de import en exporttarieven, en de groeiende macht van de GATT werd amper opgemerkt door de gemeenschap (civil society).

Maar de zevende ronde van Tokio (1973-79) viel samen met het verschijnen van de zogenoemde Washington Concensus - een wereldwijd economisch model dat gebaseerd was op de uitgangspunten van privatisering, vrijhandel en deregulering - en de opkomst van de reusachtige multinationals die, omdat zij wereldwijd aanwezig waren konden ontsnappen aan de regels van de verschillende individuele staten. De laatste waren ook voorstander van internationale deregulering. Onder hen bevonden zich reusachtig grote dienstverlenings-ondernemingen die sterk hun zinnen hadden gezet op overheidsmonopolies in deze sector, vooral in de sector van de sociale dienstverlening.

Voor de eerste keer begon de GATT zich bezig te houden met regels die de vrijhandel belemmeren zoals de regelgeving, het beleid en de uitwerking daarvan door regeringen, bijvoorbeeld milieuwetten en door de gemeenschap gefinancierde sociale dienstverleningsinstanties, die invloed kunnen uitoefenen op de handel. De onderhandelingsronde van Uruguay (1986-94) zorgde voor een dramatische uitbreiding van het scala van aandachtsvelden, en noemde voor het eerst bepaalde dienstverleningsinstanties bij naam. Daarbij infiltreerden zij in een gebied dat tot dan toe gewoonlijk niet met handel geassocieerd werd.

De wereld ontwaakt

Plotseling werd het voor veel NGOs (niet gouvernementele organisaties) , bewegingen die actief zijn op het gebied van sociale rechtvaardigheid en milieu duidelijk dat, terwijl zij volop bezig waren geweest met het lobbyen bij hun regeringen en de VN, de macht die zij tot nu toe hadden min of meer geruisloos was verschoven naar een nieuwe arena; niet gekozen en voor het merendeel onzichtbare wereldwijde handelsregimes. De architecten van de laatste agenda van de ronde van Uruguay‚ wilden een pakket regels invoeren die de economie wereldwijd zou beheersen; regels waarvan zijzelf zouden profiteren, en die zouden worden gesteund door de macht en de middelen van een wereldwijd machtsblok. Het was de ronde van Uruguay‚ die leidde tot de oprichting van de WTO; de politieke macht met wereldwijde volmacht ter bevordering van de handelsagenda van rijke ondernemingen.

In tegenstelling tot de GATT, die in feite een zakencontract was tussen verschillende landen, kreeg de WTO de status van een legal personality. Zij heeft een internationale status die gelijk is aan die van de Verenigde Naties, maar met als extra machtsfactor dat zij enorme machtsmiddelen heeft om haar doelstellingen af te dwingen.

In tegenstelling tot enige andere instelling heeft de WTO de wetgevende en rechterlijke macht om de wetten, gebruiken en het beleid van individuele landen te betwisten en ongeldig te verklaren wanneer zij te handelsonvriendelijk zijn. De WTO houdt er geen minimum uitgangspunten op na voor wat betreft de bescherming van arbeid, de mensenrechten, de sociale omstandigheden of het milieu; iedere keer (op één na) dat de WTO erop uit was om regels op het gebied van de nationale gezondheid, voedselveiligheid, eerlijke handel of milieuwetgeving onderuit te halen is zij daarin geslaagd. De laatste zes jaar hebben de activiteiten van de WTO aangetoond dat zij het meest machtige, geheime en antidemocratische instituut ter wereld is, dat zich zeer snel omhult met de mantel van de wereldregering en actief op zoek is naar uitbreiding van haar machtsgebied.

De uitverkoop van de dienstverlening

Het is nu de beurt aan de openbare dienstverleningsinstellingen om zich op te laten slokken door de WTO. De internationale ondernemingen zijn er dermate in geslaagd overal op de wereld de regeringen ervan te overtuigen dat hun agenda's er eigenlijk hetzelfde uitzien, dat het nastreven van bedrijfswinst en wat goed is voor de gemeenschap op hetzelfde neerkomt, dat hun invloedssfeer in vele gebieden van het openbare leven gegroeid is. Nu willen ze alles.

Dienstverlening is de snelst groeiende sector in de internationale handel, en biedt prachtige winstkansen voor slimme ondernemingen. En van alle openbare diensten vormen gezondheidszorg, opvoeding en water degene die potentieel het meest lucratief zijn. Wereldwijd bedraagt de jaarlijkse uitgave aan de watervoorziening meer dan $1 triljoen; voor onderwijs en opvoeding $2 triljoen en voor gezondheidszorg $3,5 triljoen. Wat GATS in deze sector versneld op gang wil brengen is bij wijze van proefballon op verschillende plaatsen al begonnen.

De VS zullen waarschijnlijk een voorstel doen over de ontmanteling van de openbare dienstverlening die GATS overal ter wereld wil ontketenen. In Amerika is de gezondheidszorg al big business geworden, met reusachtige gezondheidszorgondernemingen die genoteerd staan op de beurs van New York . Rick Scott, de baas van Columbia, de grootste hospitaalketen met winstoogmerk ter wereld draait er geen doekjes om dat gezondheidszorg gewoon een zakelijke aangelegenheid is, die niet afwijkt van een vliegmaatschappij of een kogellagerfabriek. Hij heeft publiekelijk verklaard ieder ziekenhuis in Noord Amerika, dat nog vanuit de publieke sector werkt van de kaart te vegen. Hij beweert dat artsen geen loyale burgers zijn.

Intussen doen investeringsondernemingen zoals Merill Lynch al voorspellingen dat het openbare onderwijs wereldwijd het komende decennium geprivatiseerd zal zijn zoals dat ook met de openbare gezondheidszorg gegaan is. Zij zeggen dat er onvoorstelbare winsten gemaakt kunnen worden wanneer dit gebeurt. De Europese Unie heeft kort geleden al aangekondigd dat iedere door de publieke sector gerunde school gelieerd moet zijn aan een onderneming aan het einde van het decennium. De verovering van de buitenlandse markten is nu wereldwijd de belangrijkste strategie onder de instituten die het hoger onderwijs verzorgen.

Vele delen van de Derde Wereld‚ zijn de laatste decennia gedwongen hun openbare infrastructuur te ontmantelen vanwege aanpassingsprogramma's die werden opgelegd door het Internationaal Monetaire Fonds. Om bijvoorbeeld in aanmerking te komen voor schuldenlastverlichting zijn tientallen derde wereld landen de laatste twintig jaar gedwongen hun eigen sociale programma's stop te zetten, om dan buitenlandse bedrijven binnen te laten die hun gezondheids- en onderwijsproducten aan die consumenten verkopen die het zich kunnen veroorloven, waarbij miljoenen anderen, die het niet kunnen betalen van deze diensten verstoken blijven. Latijns Amerikaanse landen hebben de laatste tijd te maken met een invasie van ondernemingen die in gezondheidszorg doen en Aziatische landen laten zusterondernemingen van ketens die universitair onderwijs en gezondheidszorg aan de man brengen. Kort geleden heeft de Wereldbank deze zelfde landen nog gedwongen hun watervoorziening te privatiseren en ze werken openlijk samen met watergiganten zoals Vivendi en Suez Lyonnaise des Eaux, om hun rechten‚ om in de Derde Wereld winst te kunnen maken te vestigen.

Nu willen deze ondernemingen, door de GATS onderhandelingen wereldwijd bindende en onherroepelijke regels die hen de garantie geeft dat ze overal toegang hebben tot contracten in diensten die nu nog door overheden verleend worden. Dat lukt hen steeds meer. Al meer dan 40 landen waaronder alle Europese hebben onderwijs binnen het gebied van GATS ondergebracht, waardoor zij hun openbare onderwijs sectoren openstellen voor de concurrentie van private ondernemingen uit het buitenland. Bijna 100 landen hebben met de gezondheidszorg hetzelfde gedaan. Naarmate de nieuwe besprekingen vorderen, zal het voor een land moeilijk worden om tegen de stroom in te roeien, zelfs al is het moedig genoeg om dat ook te proberen.

Wat houdt de GATS zoal in?

De bestaande GATS overeenkomst, die zeker nog niet definitief is en zelfs nog erger kan uitpakken ondervangt alle dienstensectoren en de meeste regeringsprogramma's, waaronder wetten, praktische uitvoeringen, regels en richtlijnen, geschreven en ongeschreven. Geen enkele regeringsmaatregel die te maken heeft met de handel in diensten, wat het doel ook is, zelfs als het gaat om milieubescherming of bescherming van de consument of om arbeidsomstandigheden te bevorderen valt buiten het machtsgebied van GATS. Niets in de publieke sector is nog veilig.

In wezen zou de overeenkomst discriminatie verbieden‚ tegen een buitenlands bedrijf dat zich toelegt op het verlenen van openbare diensten, zelfs als dat bedrijf een slechte naam heeft op sociaal gebied of wat het milieu betreft. Men is ook al overeengekomen dat enkele bestaande WTO regels horizontaal‚ van toepassing zijn op openbare diensten over de hele linie, waarbij het er niet toe doet of zij ook al bij de GATS geregistreerd zijn. Een voorbeeld van zo'n horizontale‚ regel is Land met de meeste Voorkeur‚ die zegt dat wanneer de ondernemingen van een land in jouw markt opereren, moet de ondernemingen van alle landen binnenlaten. Deze regel geldt voor alle diensten, zelfs wanneer zij in enkele landen nog beschermd worden, zoals gezondheidszorg en onderwijs.

Ook moeten, onder de horizontale regel, alle regelgeving in iedere sector, de sociale diensten inbegrepen, Least Trade Restrictive zijn. In gewoon Nederlands wil dat zeggen dat alle openbare diensten, zelfs de sociale dienst, volgens de beginselen van het marktmechanisme moet werken. De verdedigers van GATS blijven beweren dat de tegenstanders ervan hysterisch aan het doen zijn. We hoeven ons nergens zorgen over te maken, zeggen zij. Zij wijzen op enkele ontheffingen‚ binnen de GATS voor enkele openbare diensten die door regeringen verzorgd worden.

Zij wijzen erop, dat enkele landen al ontheffingen hebben opgeëist voor hun door de bevolking gefinancierde sociale zekerheidsstelsel. Maar zo eenvoudig liggen de zaken niet. Onder GATS, artikel 3c wordt vermeld, dat als een dienstverlening volledig onder verantwoording van de regering wil vallen, die volledig gratis verstrekt moet worden. Dat wil zeggen dat de dienstverlening, waarvan sprake is volledig door de regering gefinancierd moet worden en geen commerciële doelstelling mag hebben. Aangezien nauwelijks enige vorm van dienstverleningssector in de wereld volledig gratis is, is zo'n ontheffing totaal zonder betekenis.

Wat wordt er voorgesteld voor de GATS?

In zijn nieuwe boek, GATS, How the WTO's New Service‚ Negotiations Threaten Democracy', stelt de Canadese onderzoeker Scott Sinclair de drie prioriteiten vast van de huidige onderhandelingsronde. Op de eerste plaats zullen de GATS functionarissen proberen de toegang van commerciële bedrijven op de binnenlandse markt uit te breiden. De regeringen zullen onder grote druk gezet worden om meer van hun dienstverleningen op te geven en er minder uit te sluiten. Het sterkste wapen is de druk om de National Treatment‚ horizontaal te laten toepassen.

National Treatment is de fundamentele leerstelling voor vrije handel; het verbiedt regeringen hun binnenlandse sectoren een voorkeursbehandeling te geven boven bedrijven die hun oorsprong in het buitenland hebben. Deze National Treatment‚ is al voor bepaalde diensten in de GATS van toepassing; het doel is toepassing ervan over de hele linie. Bovendien zullen de machtige westerse landen pressie uitoefenen om meer bindende wetsbepalingen voor toegang tot de markt, en zetten daarbij de ontwikkelingslanden onder druk om gegarandeerde niet terug te draaien toegang tot hun markt te verlenen en de democratische regeringszeggenschap te verminderen.

Op de tweede plaats proberen de GATS officials de binnenlandse regelgeving sterk te verminderen om daardoor de mogelijkheid van de regeringen te beperken om wettelijke regelgeving vast te stellen over milieu, gezondheid en andere zaken die de vrije handel in de weg staan. Artikel VI: 4 vraag om de ontwikkeling van noodzakelijk maatregelen‚ die ervoor moeten zorgen dat maatregelen die betrekking hebben op kwalificatie-eisen en procedures, technische richtlijnen en vergunningseisen geen onnodig barrières vormen voor de handel. Vrij vertaald wordt daarmee bedoeld: laat je vervelende nationale regels de belangen van buitenlandse ondernemingen niet belemmeren. Deze maatregel moet ook horizontaal van toepassing zijn. Regeringen zouden gedwongen worden aan te tonen dat regelgeving, kwaliteitseisen en wetten nodig zouden zijn om een door de WTO gesanctioneerd doel te bereiken en dat er geen minder handelsbeperkend alternatief mogelijk was.

Ten derde probeert men door besprekingen nieuwe GATS-regels en beperkingen te ontwikkelen met als doel het gebruik van overheidssubsidies verder te beperken, zoals die bijvoorbeeld worden gegeven bij openbare werken, gemeentelijke diensten en sociale programma's. Vooral erg bedreigend is de eis om uitbreiding van de vriendelijk klinkende Commercial Presence‚ regels. Commerciële aanwezigheid staat een investeerder‚ in het ene GATS-land toe zich ook te begeven op de markt van ieder ander GATS-land en niet alleen de concurrentieslag aan te gaan met binnenlandse leveranciers maar ook met binnenlandse door de overheid gefinancierde instellingen en diensten. Alles bij elkaar zullen deze voorstellen de macht van de WTO over het dagelijkse doen en laten van de regeringen op grootschalige manier uitbreiden. Zij zullen het uitoefenen van democratische controle over toekomstige sociale basisvoorzieningen onmogelijk maken.

Wat zult u merken van GATS?

Ieder detail van het openbare leven zal door GATS worden beïnvloed. Als gevolg van de economische globalisering ondergaat ieder land in de wereld al fundamentele veranderingen. De rijkdom gaat met bakken tegelijk naar de toplaag terwijl er een groeiende economische kloof ontstaat tussen hen die van het systeem profiteren en een steeds groter wordende onderlaag. Om te bewerkstelligen wat de Amerikaanse schrijver over onderwijs noemt de overleving van de kinderen van de sterksten‚ (survival of the children of the fittest‚) wordt overal op de wereld een gelaagd systeem van onderwijs en sociale zekerheid de norm waarbij we collectief een oude droom van universele rechten opgeven. We zijn scholen en gezondheidszorginstellingen van topkwaliteit voor de elite van de wereld aan het creëren en diensten van andere niveaus - of helemaal geen - voor hen die er niet toe doen. De GATS staat ten dienste van deze bedrijfsmatige, door winst gedreven visie op de maatschappij.

Het is belangrijk om in no-nonsense termen te begrijpen wat er op het spel staat. Onder het op stapel staande GATS regime hebben buitenlandse bedrijven die in onderwijs en gezondheidszorg handelen het recht zich in ieder land te vestigen dat bij de WTO is aangesloten. Zij zullen het recht hebben om met geld uit de publieke sector te concurreren met instituties uit die sector zoals ziekenhuizen en scholen. Kwaliteitseisen voor mensen die in de ziekenhuizen en het onderwijs werken zullen worden onderworpen aan regels van de WTO om er zeker van de zijn dat zij geen handelsbeletsel‚ zullen vormen. De bevoegdheid om academische en HBO diploma's af te geven zal worden overgedragen aan buitenlandse commerciële bedrijven die onderwijs verkopen. Buitenlandse medische diensten via televisie zullen legaal worden. En de individuele landen zullen niet meer de bevoegdheid hebben de grensoverschrijdende concurrentie van gezondsheids en onderwijsprofessionals een halt toe te roepen.

De dienstenafdeling van de WTO heeft al een bedrijf ingehuurd, (the Global Alliance for Transnational Education) om wereldwijd het beleid te documenteren dat Buitenlandse onderwijs-providers discrimineert. De uitkomsten van deze studie‚ zullen worden gebruikt om die landen die nog steeds aan een publieke onderwijssector blijven vasthouden onder druk te zetten om die af te staan aan de wereldmarkt. Het is ook verontrustend dat GATS ook inhoudt de zeggenschap over de milieudiensten en de bescherming van de natuurlijke hulpbronnen.

Onze parken, fauna, riviersystemen en bossen zullen allemaal betwiste gebieden worden omdat de wereldwijde transnationale milieudienst‚ ondernemingen een concurrentiemodel opeisen van het beheer ervan. Op winst beluste kinderopvangketens zouden ieder land binnendringen, zoals ondernemingen die gevangenissen beheren zoals Wackenhut, met de reputatie van geweld en misbruik tegen zowel gevangenen als personeel. Ook zouden buitenlandse leveranciers onbeperkte toegang moeten worden gegeven tot gemeentelijke contracten in de bouw, het rioleringsstelsel, de vuilophaaldiensten, de afvalverwerking, toerisme en de watervoorziening.

Om het kort te houden: wat nu nog openbaar is en onder democratische controle staat of door individuele burgers zelf bepaald kan worden - of wat er van over is - zal volledig overrompeld worden wanneer de GATS er komt. Wat tot nu toe nog gewoon cultuurgoed is, zoals zaden en genen, lucht en water, cultuur, gezondheidszorg en onderwijs, zal als zodanig verdwijnen en tot handelsproduct gereduceerd worden, geprivatiseerd en verkocht aan de hoogste bieder op de vrije markt. Landen zoals Canada en Frankrijk, die nationale, voor iedereen toegankelijke gezondheidszorg en onderwijssystemen hebben, en koesteren, zullen die verliezen. Landen zoals Groot Brittannië en Chili, die eens een algemeen sociaal beleid hadden, of de Verenigde Staten die nooit een publieke gezondheidsvoorziening heeft gehad, zullen in de toekomst nooit meer de mogelijkheid hebben er een te krijgen. Hetzelfde geldt voor landen zoals India en Zuid Afrika, die nu grote inspanningen doen zulke rechten voor hun bevolking te verwezenlijken.

Het ultieme resultaat van deze exercitie wordt misschien het beste in woorden samengevat door een Amerikaanse topofficial van WTO, die over de hele GATS/WTO proces de botte opmerking maakte: "In principe zal dit alles pas ophouden wanneer uiteindelijk alle buitenlanders beginnen te denken als Amerikanen, doen als Amerikanen en… dat is het belangrijkste: winkelen als Amerikanen."

Wat kan nog gedaan worden?

Wanneer we GATS een halt toe willen roepen is er geen tijd meer te verliezen. De wereld moet wakker worden - en snel - voor wat er achter haar rug allemaal geregeld wordt. Wij hebben dringend behoefte aan een soortgelijke internationale beweging als die van Seattle 1999, die de Multilateral Agreement on Investment (MAI) bestreed en erop uit trok om de straten van Seattle af te sluiten. We moeten in ieder land onderzoek doen naar ieder aspect van de GATS en de resultaten daarvan uitwisselen. We moeten in ieder land een gemeenschapsfront vormen dat actief is in alle sectoren die gevaar lopen: mensen in het onderwijs, de gezondheidszorg het openbare leven, het milieu, boeren, schrijvers en kunstenaars, inheemse volkeren en anderen. We hebben behoefte aan solidariteit, samenwerking en snelheid!

We hebben GATS Free Zones‚ op universiteiten en middelbare scholen, kerken en lokale bevolkingscentra. We moeten naar onze lokale overheden stappen en resoluties tegen GATS indienen. We moeten brieven sturen naar onze regeringen, kranten en alternatieve mediapublicaties. Kortweg, we moeten GATS tot een woord in onze dagelijks leven maken; en dat in negatieve zin. Tegenstanders van GATS moeten daarbij denken aan drie fundamentele eisen. Op de eerste plaats moeten we oproepen tot een volledige stopzetting van de GATS onderhandelingen en de draconische uitkomsten van de al bereikte onderhandelingsresultaten, zoals de aanval op de binnenlandse regelgeving. Het is totaal onacceptabel dat onze regeringen achter gesloten deuren vergaderen om onze rechten te verkwanselen ten behoeve van hun zakenvrienden. Dit moet onmiddellijk ophouden, terwijl wij de toestand inventariseren en de hele zaak openbaar maken. In wezen moeten we eisen dat de Publieke diensten volledig buiten de vrijhandelsovereenkomsten vallen.

Ten tweede hebben we rotsvaste garanties nodig van onze regeringen dat geen enkele toekomstige GATS onderhandeling er regeringen van kan weerhouden goede openbare diensten aan hun burgers te verlenen. Bovendien hebben we een GATS nodig die als doel heeft de binnenlandse programma's te versterken door internationale wetgeving, en de ontwikkeling ervan wereldwijd ondersteunen. Tenslotte moeten we de weg inslaan naar waarachtige algemene betrokkenheid bij de regels die de internationale handel beheersen. Omdat we weten dat onze regeringen niet vanwege goede argumenten naar ons zullen luisteren, maar omdat we een politieke machtsfactor zijn, moeten we proberen een wereldwijde democratie te creëren waarin regeringen hun burgers dienen en hun mensenrechten en ecologisch engagement honoreren. We moeten niet stil gaan zitten afwachten en toestaan dat deze rechten verkwanseld worden.

De wereld heeft nee gezegd tegen de MAI. Een groeiend aantal zei nee tegen de Millennium Round van de WTO. Wij moeten nu nee zeggen tegen de GATS. En men zal naar ons moeten luisteren. Er bestaat echt geen andere mogelijkheid.

Maude Barlow is hoofd van de Council of Canadians en actievoerster voor burgerrechten. Zij is de auteur van verschillende boeken, waaronder MAI: The Multilateral Agreement on Investment en samen met Tony Clarke The Threat to Canadian Sovereignty. Haar autobiografie, The Fight of My life: Confessions of an Unrepentant Canadian, werd uitgegeven in 1998.

Wat is de open ruimte ons waard ?

Na kennis genomen te hebben van "De Graanrepubliek" van Frank Westerman wilde ik ook kennis nemen van Het Hogeland van Groningen en van de polders en dan met name van de Westpolder, de bakermat van de Mansholtdynastie. Ik had al veel van de wereld gezien, maar van Noord Groningen, nee dat was buiten mijn gezichtsveld gebleven! Jawel, ik ben ooit aan het Lauwersmeer geweest, maar dat was het dan.

Nu dan toch een vacantiebezoek aan Noord Groningen.

Noord Groningen, het eerste slachtoffer van de globalisering al in het begin van de vorige eeuw, een economische ramp. De ramp van toen blijkt een zegen nu. Noord Groningen, economisch de minst succesvolle regio is nu het rijkst aan gezonde open ruimte! In de economisch wel succesvolle gebieden ontbreekt de gezonde ruimte en neemt de verstikking toe. Van wie is die open ruimte en wat is die open ruimte ons waard?

Zijn we bereid van ons financiële profijt iets te laten vallen om de ons nog resterende ruimte in stand te houden? Of zijn we zodanig verslaafd aan financieel profijt, dat we net als een heroine gebruiker eigen gezondheid en de gezondheid van ons nageslacht vernielen?
Zijn we zo vervult van angst om ons financieel profijt te verliezen, dat we een vermogen besteden aan allerlei verzekeringspremies en daarmee financieel profijt genereren voor verzekeraars en hun managers? Voorbeeld de jaarinkomens van de AEGON topmanagers.

Eén promille van het jaarinkomen van de top manager van AEGON kan 10 jaar Grondvestkosten dekken! Als van de helft van het inkomen van de AEGON topmanagers 25 middeninkomens gefinancierd worden en mensen worden ingezet (economen, planologen, sociologen, artsen en psychologen bijv. in dienst van de stichting Grondvest) ter beteugeling van de profijtkoorts, zou dat de topmanagers van het Nederlandse bedrijfsleven enig moreel besef bijbrengen en verantwoordelijkheid voor de gezondheid van de samenleving en daarmee matiging van de eigen geldzucht?

Mijn overtuiging is dat het niet zal lukken zoals ook het genezen van de heroinegebruiker weinig resultaat heeft. Mogelijk heeft een actie bij de slachtoffers van de profijtkoorts meer succes! Slachtoffers, laat u geen angst aanpraten door de verzekeraars voor verlies van have, goed of inkomen en neem iets meer risico door het verzekerde kapitaal te verlagen met 10 of 25% en met de bespaarde premie één van de kleine NGO's steunen aangesloten bij de David-alliantie (zie onder "Van de redactie")

U vangt hiermee meerdere vliegen in één klap: U remt de profijtkoorts; U verlaagt de optiewinsten van de verzekeringsmanagers; U steunt de acties voor meer leefbaarheid; U hebt het gevoel dat u zelf een bijdrage hebt geleverd aan de maakbaarheid van de samenleving zonder dat u een beroep heb moeten doen of druk heb moeten uitoefenen op politiek en overheid.

Terug naar de open ruimte:

Tot mijn grote verbazing waren mijn vrouw en ik (72 en 73) de enigen, die met zwarte vlag (vuilniszak aan stok) naar het actieterrein 'marcheerden'. Heeft de doorsnee burger het opgegeven om actie te voeren tegen de economische verloedering? Of heeft de gemiddelde burger het gevoel zelf de oorzaak te zijn van het probleem en is men bang voor confrontatie? Kan ook het gevoel van machteloosheid overheersen? De beleidmakers gaan toch hun eigen gang geleid door andere motieven dan de wensen van de burgers!

Moge dit verhaal burgers motiveren zich te verdiepen in de waarde van de groene ruimte in Nederland, economisch, sociaal , cultureel en ecologisch (gezondheid) Heel instructief in dit verband is het boekje van MilieuDefensie "De Groene Grens" Zes notities bij grondpolitiek in Nederland. 72 pagina's.

Burgers, zet uw beste been voor, distantieer u van de geldkoorts, waardeer de open groene ruimte, breng uw ideeën in bij de politiek, vergelijk de partijprogramma's en maak een bewuste keuze bij de komende verkiezingen.