Door Thomas Cool econometrist, voorheen bij het Centraal Planbureau De verwording van PvdA tot PvAd Wanneer de PvdA kiest voor Ad Melkert als de nieuwe partijleider - lijsttrekker, gezicht van de partij en 'eerste onder gelijken' - dan kiest men voor een voortzetting van de verloedering die is begonnen onder Wim Kok - een voorgaande verloedering met andermaal 10 jaar of langer. De politieke idealen van de Partij van de Arbeid zijn onder Wim Kok al grotendeels uitgekleed, maar onder Ad Melkert zal er alleen nog een Partij van Ad resten, slechts gebaseerd op stilzitten en op macht en machtshandhaving als doelen op zich. Politiek is een kwestie van mensen en van vertrouwen in mensen. In een democratie brengen we onze voorkeur voor beleid ook tot uiting in onze keuze voor mensen die dat beleid gestalte gaan geven. Voor vier jaar vertrouwen wij hen onze stem toe. Het is onvermijdelijk en ook verstandig dat we ons in politieke zin uitspreken over mensen. Vandaar enkele woorden over Ad Melkert. Ad Melkert is politicoloog en geen econoom, en bij hem is dit onderscheid extreem vervormd geraakt. Het grote probleem met Ad is inderdaad die preoccupatie met macht als doel op zich. Hij ontbeert belangstelling voor het maatschappelijk welzijn en hoe doelen zijn af te stemmen op de middelen. Ad is niet de ter zake kundige die zelfstandig beleid schept en die doelen vormgeeft en naderbij brengt. Ad kan wel toneelspelen dat hij dit doet. Als Kamerlid is hij financieel woordvoerder geweest door te doen alsof hij er iets van begrijpt, en menigeen is gaan denken dat hij er iets van begrijpt. Maar ondertussen was hij slechts het windvaantje dat vertelt wat handig is om te zeggen - en alleen erop gericht dat hijzelf meer macht verwerft, als doel op zich. Onder Wim Kok rond 1990 werd het 'realisme' in de PvdA van belang, en dus werd Ad 'realist'. Wat hij in wezen deed was het kritiekloos kopiëren van conservatieve denkpatronen, en deze presenteren als een nieuw realisme in de PvdA. Vanzelfsprekend riep deze houding verzet op bij sommigen in de PvdA - maar dat was niet belangrijk, want Ad had de steun van Wim Kok die graag wilde gaan regeren. Mensen die verstandige zaken zeiden die toevallig 'nieuw realistisch' klonken, kregen geen aandacht meer, omdat Ad al alle aandacht had weggetrokken. Later, toen Ad minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid werd, verzon hij de 'Melkert-banen' om zichzelf en de PvdA een sociaal gezicht te geven. Met die Melkertbanen is Ad duidelijk geen conservatief bestuurder - en zijn voorgaande pose als 'realist' was daarmee ook duidelijk slechts toneelspel. Hij was daarmee ook geen progressief bestuurder, want vanuit weldenkend perspectief zijn deze banen asociaal en een antireclame voor verstandig beleid. Mensen die verstandige zaken zeiden die toevallig 'sociaal' klonken, kregen geen aandacht meer, omdat Ad al alle aandacht had weggetrokken. Ad reageerde ook niet op kritiek, want reageren op kritiek doet afbreuk aan het verwerven van macht. Hoogleraar Jan Breman bekritiseerde de PvdA al: Inhoud van het europarlementair debat van 5 nov. 2000 "(…) ik zie ook in die partij de verwording, het verraad van het sociaal-democratische erfgoed, van de solidariteitsgedachte. De snelheid waarmee ook onze eigen politici de Derde Weg hebben omarmd, is tekenend. Dat gaat alleen maar over onze eigen samenleving. Ik zeg altijd: op de Derde Weg is de Derde Wereld weg. De sociaal-democratie is verworden tot een keuze voor een politiek leider en de vraag hoe die het doet in de campagne, en gaat niet meer over de principes van de partij en gaat ook niet meer over de inrichting van de samenleving, anders dan die te vervolmaken. Die blijde boodschap moet uitgestraald worden. In zowel materieel als immaterieel opzicht bevindt deze samenleving zich op de rand van haar geloofwaardigheid." (de Volkskrant 9/6/2001) Hoogleraar Jos de Beus kritiseerde de Nederlandse politiek in het algemeen: Inhoud van het europarlementair debat van 5 nov. 2000 "De beste metafoor voor de huidige politiek is het theater. De partijleider verslaat mededingers in eigen huis en kneedt dan de partij tot haar of zijn voertuig. Het persoonlijk prestige, de bestuurlijke vaardigheid en het vriendelijke gezicht (aaibaarheid) van de leider en diens ploeg getrouwen zijn de voornaamste gereedschappen geworden bij het benaderen van de zwevende kiezer. De partijleider beschikt over een klein apparaat, tjokvol media-experts, verkiezingsdeskundigen, programmaschrijvers en specialisten inzake recrutering, financiering, inzet van vrijwilligers en externe contacten. Het optreden van eigen ministers, volksvertegenwoordigers en kaderleden wordt streng geregisseerd. De burger is een toeschouwer geworden (…) Het hart van de Nederlandse politiek is rot. We zouden een operatie moeten willen." (NRC 30 juni 2001). Jos de Beus geeft zijn diagnose na een periode van 10 jaar waarin Ad Melkert in het hart van de Nederlandse politiek heeft gestaan. Ad heeft deze politiek helpen vormgeven. Wie denkt dat er sprake zou zijn van een autonoom proces waarop Ad geen invloed heeft kunnen hebben, die heeft nog niet begrepen dat politiek ook mensenwerk is. Onder bezielend leiderschap was het hart van de Nederlandse politiek niet rot geworden. Het is een misverstand te denken dat het beleid van de afgelopen 10 jaar het enig denkbare resultaat is, en dat er in de coalitiebesprekingen niets beters inzat. De afgelopen 10 jaar zijn het resultaat van toneelspelers die doen alsof ze onderhandelen, en het is niet het resultaat dat kan ontstaan wanneer ter zake kundige politici proberen om sociale en liberale elementen zo goed mogelijk met elkaar te combineren. Dan was er een effectief beleid gekomen tegen de werkloosheid aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Dan had de Kamer ingegrepen bij de Betuwelijn - en was het geld bijvoorbeeld in internet en telewerken gestoken. Dan was veel meer gedaan aan het milieu, de files en de wachtlijsten. Dan was kinderopvang allang fors uitgebreid. Dan hadden burgers meer invloed op hun eigen omgeving gekregen - en dan waren ze niet tot de toeschouwersrol gedrongen. Bij bezielend leiderschap staat de inhoud van het beleid centraal, en niet het toneelspel waarin Wim Kok en Ad Melkert slechts toe in staat zijn. Wim Kok heeft de WAO helpen verloederen. Bij de parlementaire enquête van Flip Buurmeijer naar de uitvoering van de WAO verdedigde Kok de rol van de vakbeweging omtrent het accepteren van verborgen werkloosheid met het argument 'het was niet illegaal'. Het parlement heeft deze legalistische verdediging geaccepteerd, terwijl het bestuurlijk-economische niet door de beugel kan. De verdediging van Willem Vermeend van de rol van Ad Melkert bij de ESF-gelden is net zo legalistisch. Het toppunt van deze zieke geestesgesteldheid is Srebrenica uit 1995. Het kabinet beloofde burgers te beschermen, maar als bewakers die hadden zitten slapen verdedigden Kok en Melkert zich met het argument dat het toch Mladic was geweest die geheel onverwacht een schurk was gebleken die zich niet aan de regels hield. Begin jaren '90 werd de interne democratie in de PvdA fors verkleind. Ad verzette zich niet. Onlangs, en met steun van de nieuwe voorzitter Ruud Koole, is een begin van interne partijdemocratie hersteld. Begin jaren '90 hield de WBS, het wetenschappelijk bureau van de PvdA, de interne wetenschappelijke discussie tegen. Dit gebeurde ook bij het Centraal Planbureau, maar Ad stelde geen (Kamer-) vragen. Wie dit allemaal beseft, vreest voor de toekomst indien Ad premier zou worden. Democratie en (wetenschappelijke) discussie zijn bij Wim Kok en Ad Melkert niet heilig, maar worden behandeld met het oog op de macht. Het is verbazingwekkend dat er geen weldenkende mensen in de PvdA opstaan die zich tegen Ad's verkiezing verzetten. Natuurlijk, Wim Kok schijnt Ad te ondersteunen - maar is dat een aanbeveling ? Thomas Cool, 24 augustus 2001 De auteur is econometrist. Hij was lid van de PvdA van 1975-1991, en kent Ad Melkert uit die periode.