Door de Werkgroep Sociale Politiek
secr: CISO Reactie op de ArmoedenotaUtrecht, 18.12.95
minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Postbus 90801 2509 LV Den Haag
Geachte heer Melkert, De Werkgroep Sociale Politiek is een informeel samenwerkingsverband van landelijke organisaties van de uitkeringsgerechtigdenbeweging en de anti-armoedebeweging. Gedurende een reeks van jaren belegt de Werkgroep studiedagen over actuele ontwikkelingen in de sociale zekerheid. Ze biedt daarmee uitkeringsgerechtigden en hun bondgenoten gelegenheid om informatie te verwerven en inzichten in de actuele sociale politiek te verdiepen. Voorts fungeren de studiedagen als een forum tot gezamenlijke standpuntbepaling. De werkgroep wil daarmee de stem van uitkeringsgerechtigden laten horen in de maatschappelijke discussie over de toekomst van de sociale zekerheid. De volgende landelijke organisaties nemen deel aan de Werkgroep:
Het uitvoerend secretariaat van de landelijke Werkgroep Sociale Politiek berust bij de Stichting CISO - Centrum voor Innovatie en Sociale Ontwikkeling. Met belangstelling hebben wij kennis genomen van de nota De andere kant van Nederland, waarin U het beleid verwoordt dat het kabinet wil voeren om armoede en sociale uitsluiting te voorkomen en te bestrijden. De nota heeft tegenstrijdige gevoelens opgeroepen bij de organisaties die de Werkgroep Sociale Politiek vormen: er is waardering voor het verschijnen van de nota; er is erkentelijkheid voor een aantal aangekondigde maatregelen; er is bereidheid actieve bijdragen te leveren aan het voortgezette onderzoek naar en het aangekondigde maatschappelijke debat over armoede; er is kritiek op de afwezigheid van een maatschappelijke analyse van het armoedevraagstuk; er is boosheid over de verbloeming van relevante feiten; er is teleurstelling over de benauwenis waarmee de politiek zichzelf en anderen vastzet in gebaande paden waarvan de ontoereikendheid allang is gebleken.
Politieke erkenning
Een serie maatregelen
Onderzoek achterliggende oorzaken
Maatschappelijk debat
Gebrek aan maatschappelijke analyse Op diverse plaatsen in de probleemomschrijving wordt de actieve vorm gebruikt in plaats van de passieve: mensen die afhaken, mensen die het niet redden, mensen die zich aan de kant voelen staan, mensen die achter blijven, mensen die weigeren hun verantwoordelijkheid te nemen; mensen die zichzelf uitsluiten. Er wordt weliswaar gesproken van economische processen die leiden tot uitschakeling en er wordt gesteld dat dergelijke processen moeten worden gekeerd, maar deze processen worden niet in kaart gebracht. De aandacht wordt meteen vanaf het begin gericht op de slachtoffers van deze processen. Deze worden geholpen of gedwongen hun mogelijkheden te vergroten om uit de 'andere kant' weg te springen naar 'deze kant', de voorkant. Het accent van de probleemdefinitie en de probleemaanpak wordt daarmee gelegd aan de kant van de achterblijvers: die moeten worden geholpen te worden zoals de 'normale' burgers. Deze normale burgers en hun gevestigde belangen komen enkel als helpers in beeld, uitdrukkelijk niet als onderdeel van het probleem. De titel van de nota 'De andere kant van Nederland' is typerend voor deze benaderingswijze. Armoede als maatschappelijk verschijnsel wordt losgemaakt van de wijze waarop de 'normale' samenleving rijkdom vergaart en verdeelt. Op die wijze zullen processen die leiden tot maatschappelijke uitschakeling nooit worden gekeerd; ze worden namelijk zorgvuldig buiten beeld gehouden. Dit niettegenstaande reeds veelvuldig gesignaleerde maatschappelijke processen die vragen om een meer structurele benadering van het armoedevraagstuk. Een aantal van deze processen zal door ons kort worden benoemd. In het te voeren maatschappelijke debat komen we daarop uitvoeriger terug.
Instrument van sociale uitsluiting Het was een instrument van sociale insluiting. Vanaf het midden van de jaren 80 wordt het stelsel van sociale zekerheid steeds sterker ingezet om het financieringstekort van de overheid te saneren, om de kosten voor het bedrijfsleven te verlichten en om via een verhoging van het aanbod van arbeiders een loondrukkend effect te realiseren hetgeen zou moeten leiden tot een vergroting van de werkgelegenheid. Door het stelselmatig verlagen van de uitkeringsniveaus, door het veranderen van de verzekeringsvoorwaarden en door het verhogen van de toelatingsvoorwaarden is aan het stelsel van sociale zekerheid gaandeweg het karakter gegeven van een instrument van sociale uitsluiting: de uitkering is te laag om fatsoenlijk van te leven. De accentuering van de uitstroom dreigt deze negatieve werking enkel te versterken: er zijn te weinig banen om daadwerkelijk te kunnen uitstromen terwijl dat wel steeds sterker wordt verwacht en de banen die er voor minima zijn of worden gecreëerd geven geen (volle) bestaanszekerheid. Er is ernstige twijfel of een verlaging van de uitkeringen omwille van een vergroting van de werkgelegenheid wel een werkzame strategie is. Mogelijk is een structurele verbetering van de inkomenspositie van minima een betere strategie om meer werkgelegenheid te scheppen.
Volledige werkgelegenheid is illusie
Flexibilisering
Verarming van mensen en verarming van de natuur Een armoedebeleid dat verzuimt processen van verarming en uitsluiting te analyseren in het kader van de economische ontwikkelingen waarmee ze samenhangen, loopt alle kans te blijven steken in een traditioneel beleid van 'armenbegeleiding' en zal niet toekomen aan de nagestreefde nieuwe vormen van daadwerkelijke armoedebestrijding.
Flex-arbeid en uitkering garanderen geen bestaanszekerheid Zolang deze ontwikkeling niet wordt gestopt, zolang het beleid sociale zekerheid afbreekt en uitkeringsniveaus verlaagt, zolang door de overheid meegewerkt wordt aan het tot stand brengen van banen met benedenmaatse beloning, zolang is het ronduit hypocriet om te blijven spreken van "een solide stelsel van sociale zekerheid", een "evenwichtige inkomensontwikkeling" en "een adequaat niveau van het sociaal minimum". Het is positief dat in 1996 de koppeling wordt toegepast, maar daarmee is de inmiddels opgelopen inkomensachterstand niet goedgemaakt. In tegenstelling tot hetgeen de nota stelt, is in meerdere onderzoeken keer op keer aangetoond dat het niveau van het sociaal minimum niet adequaat is. Impliciet geeft het kabinet dit ook toe door voor bepaalde groepen ad hoc bijspijkermaatregelen te nemen en door de gemeenten enige extra middelen en speelruimte te geven om mensen met kunst- en vliegwerk op een enigszins leefbaar bestaansminimum te houden of te brengen. Dit soort maatregelen is evenwel weinig meer dan dweilen met de kraan open, omdat de stijging van de noodzakelijke kosten van levensonderhoud door maatregelen elders gewoon door blijft gaan: de nominale premies van de ziektekostenverzekering gaan omhoog; de aantasting van sociale voorzieningen gaat door; gemeentelijke belastingen stijgen; scholing en onderwijs worden moeilijker toegankelijk voor mensen met weinig geld; arbeidsongeschikten worden afgeschat; geheel in strijd met de uitgedragen visie over activerende sociale zekerheid en activerend welzijnsbeleid wordt er nog steeds afgedongen op het welzijnswerk en wordt het maatschappelijk activeringswerk wegbezuinigd. De feitelijke leefsituatie van minima verslechtert doorlopend. Te vrezen valt dat deze armoedenota te weinig en onvoldoende krachtige instrumenten bevat om deze verslechteringstendens daadwerkelijk te keren. De preventie en bestrijding van armoede en sociale uitsluiting vereisen eerst en vooral het beschikbaar zijn van banen die zelfstandigheid garanderen en het behoud van een stelsel van sociale zekerheid dat volle bestaanszekerheid geeft.
Beleid sluit onvoldoende aan bij geleefde werkelijkheid Dat de heringevoerde bijverdienmogelijkheid slechts geldt zolang de kinderen jonger zijn dan 5 jaar is een maatregel die niet getuigt van werkelijkheidszin en van innoverend beleid. In de samenleving groeit de erkenning van de maatschappelijke en persoonlijke waarde van onbetaalde zorgarbeid en opvoedingsarbeid. Mensen die deze arbeid op zich (moeten) nemen zouden daaraan volle bestaanszekerheid moeten kunnen ontlenen. Het ontbreken van een fatsoenlijke regeling in dit opzicht is een van de oorzaken dat het met name vrouwen zijn die geconfronteerd worden met armoede. De aanpak van het armoedevraagstuk zou aan eerlijkheid en geloofwaardigheid winnen als de ongelijke maatschappelijke positie van vrouwen uitdrukkelijker bij de probleemstelling zou worden betrokken. Ook de verbeterde regeling betreffende de kwijtschelding van gemeentelijke belastingen zet onvoldoende recht wat door het beleid zelf is scheefgetrokken. In het recente verleden zijn de mogelijkheden tot kwijtschelding beperkt. De uit de hand gelopen woonlasten dwingen thans dit beleid te herzien en de kwijtscheldingsmogelijkheden weer te verruimen. Maar ook hier blijft de verruiming te beperkt om een afdoende antwoord te zijn op de structureel te hoog geworden woonlasten. In de nota worden enkel cijfers gegeven over de ontwikkeling van de netto-huurquotes. Cijfers over de ontwikkeling van de woonlastenquotes (huur, energie en gemeentelijke heffingen) zouden een nog schrijnender beeld te zien geven. De in de nota gepresenteerde maatregelen volstaan niet om daadwerkelijk een einde te maken aan die onhoudbare situatie, die overigens voor een groot deel het resultaat is van het gevoerde overheidsbeleid. Aangekondigde maatregelen op het terrein van de energiebelasting maken de situatie voor de minima er niet beter op. Veel minima wonen in huizen die slecht of niet ge‹soleerd zijn. Het feit dat mensen geen betaalde baan hebben brengt hogere woonkosten met zich mee: in de winter moet de woning permanent verwarmd worden. Een adequaat beleid moet ervoor zorgen dat ieders inkomen na aftrek van de noodzakelijke woonlasten hoog genoeg blijft om fatsoenlijk van te leven.
Ministerie SZW neemt te weinig het voortouw tot slot:
Praktische maatregelen ondersteunen; aansturen op fundamenteel debat Met name de noodzakelijk geworden verbreding van het arbeidsbegrip kan hierbij gelden als een aangrijpingspunt dat op brede maatschappelijke steun mag rekenen. Tot zover onze punten van waardering en kritiek. Over beide aspecten willen wij graag nader met u van gedachten wisselen. Wij weten dat de Stichting Sjakuus - dat is de gezamenlijke projectenorganisatie van het cluster 'uitkeringsgerechtigden en armoedebestrijding' dat per 1995 gevormd is op initiatief van het ministerie van VWS - in het voorjaar van 1996 een landelijke werkdag organiseert om de verschillende opvattingen over het armoedevraagstuk uit te wisselen, uit te diepen en zo mogelijk te bundelen. Verschillende organisaties die meedoen aan de Werkgroep Sociale Politiek participeren ook in de Stichting Sjakuus en zullen als zodanig actief betrokken zijn bij bedoelde werkdag. Het zou naar ons oordeel positief kunnen zijn als ook uw ministerie bij de organisatie van deze landelijke werkdag betrokken wordt.
namens Landelijk Steunpunt Vrouwen en de Bijstand
Landelijk WAO-Beraad
Samenwerkingsverband Mensen Zonder Betaald Werk
Landelijke Stichting Cliëntenraden
Voedingsbond FNV, Vakgroep Uitkeringsgerechtigden
Werkgroep EVA (Economie, Vrouwen en Armoede)
Werkgroep 'De arme kant van Nederland'
CISO - Centrum voor Innovatie en Sociale Ontwikkeling
|
Voorstel voor 'n Kamermotie voor wetswijziging m.b.t. invordering van schulden
Armoede in België. Circa 1.500.000 Belgen leven op/onder de armoedegrens
Armoede in Nederland. Circa 2.475.600 Nederlanders leven op de armoedegrens
Aantal gezinnen verviervoudigd dat afhankelijk is van gratis voedselpakketten
Voedselbank Limburg-Zuid trapt op de rem: ruim 400 gezinnen op de wachtlijst
Stichting Vangnet om dalende huizenprijzen op te vangen
Ton Nuiten schetst een somber beeld m.b.t. de politiek en de media
Robert Brockhus: De oorlog tegen de armen is nu echt begonnen
De oplossing voor het woningtekort en armoede is een stilstandsbelasting
De media komen nu pas over de brug met informatie over proces van verpaupering
Actualiteitenprogramma van Netwerk geef aandacht aan armoede in Rotterdam
Armoede van miljoenen Nederlanders eindelijk op tv
De misvatting in de discussie bij NOVA over noodzaak van bezuinigen
Zoeken bij de Woonbond geeft: Helaas niets gevonden voor "huurverlaging"
Martin Dessing pakt de staat aan wegens onderwaardering van de gulden
Minister de Geus zegt: "Hervorming van de sociale zekerheid biedt perspectief"
Commentaar op de presentatie van Kamerlid Blok (VVD) en de flat-tax
Consument houdt hand stevig op de knip en de burgers zijn blutgegraaid
Commentaar op de presentatie van Tweede Kamerlid Blok (VVD) van de flat-tax
Herstructurering Sociale Zekerheid met de wet Algemene Wet Inkomensvoorziening
Sociale prestatie van Nederland inclusief de AOW
Probeer de onderstaande quiz van de Raad van Kerken eens goed in te vullen
Geen kind is thuis zonder problemen
Grote groep ouderen in de schulden, incassobureau ziet veel stille armoede
Grondvest, Henry George en "Progress and Poverty"
Armoedecongres in Zwolle toont sociaal failliet van pers en politiek
Het harde sanctiebeleid dat sociale diensten krachtens de Wet Boeten
Gemeente Bergh redt minima uit isolement
Brood stelen uit noodzaak allang in de wet geregeld
Gemeente Bergh hoopt op navolging armoedebeleid
Het Armoededebat, wat is armoede? De omschrijving van het begrip armoede
Armoede in Nederland, veel gezinnen in de bijstand zitten in diepe armoede
CBS: Koopkracht van minima in 20 jaar 23 procent gedaald
Gemeente Leeuwarden: 'Werken levert vaak minder op dan uitkering'
Ongelijkheid in armoedebestrijding
Mars in Amerika voor economische mensenrechten, werkloosheid en sociale uitsluiting
Koopkracht, de fistel in het polder-koldermodel
Ministerie van Sociale Zaken speelt stommetje over koopkrachterosie minima
Vragen rond verarming en verrijking
Waarom stemden de saneringswijken massaal op Pim Fortuyn; dus rechts ??
Het cadeau van de minima voor de aflossing van de staatsschuld
Overdenkingen over de Amerikaanse maatschappijstructuur in het Engels
Wanneer vermelden de media de vindplaatsen van particuliere informatie?
SDN-rubrieken
Stichting Sociale Databank Nederland
E-mailadres: sdn@planet.nl
Site adres:
http://www.sdnl.nl/ciso.htm
Westkade 227, 1273 RJ Huizen (NH)
Tel.: 06-17125374