Enquêtedag 18 februari 1999

Mevr. D.E. Raadgers
Hoofd Dienst Luchthavens Rijksverkeersinspectie

Geboren 27-02-1962

Ik was Hoofd Dienst Luchthavens Rijksverkeersinspectie op de afdeling voor gevaarlijke stoffen in de lucht. Er zijn ca. 12 personen bij ons werkzaam, en ze controleren dagelijks de transporten van gevaarlijke stoffen. In 1996 heb ik deze functie gekregen. Daarvoor werkte ik ook al bij de inspectie. Als je spreekt in het kader van de wetgeving dan praat je over corrosieve stoffen, of giftige stoffen, enz. Maar ook t.a.v. de veiligheid voor de zuurstofvoorziening tijdens een vlucht. Stoffen in ons eigen huis kunnen bijvoorbeeld bij het vliegen ook heel gevaarlijk zijn. Verantwoordelijk voor deze zaken zijn bedrijven in de logistieke keten. Het verpakken, het opmaken van de notoc, enz. We hebben in Nederland een systeem waarin elk bedrijf in de logistieke keten erkend moet zijn, zodat men weet wat te doen. De verpakkingen worden gekocht bij bekende leveranciers. De luchtvaartmaatschappijen hebben verplichtingen in dit opzicht. Ze moeten een checklist afwerken waaronder de notoc. De check vindt plaats wanneer de zendingen aankomen.

Door de vliegmaatschappijen worden zendingen ook wel afgekeurd, maar hoeveel dat er zijn weet ik niet. Er worden circa drieduizend controles per jaar gehouden. Er wordt gemiddeld aan overtredingen een percentage van 5,5 procent gevonden. De vracht mag wel mee, wanneer er bijvoorbeeld onvoldoende etiketten op zitten en deze alsnog aangepast worden. Maar als de afwijking te groot is wordt de zending geweigerd. Aangesloten maatschappijen bij de IATA handelen allen conform de voorwaarden. De lay-out van de lijst kan evenwel verschillen. Nederlandse afzenders moeten erkend zijn. In een zaak met een proces-verbaal is niet de luchtvaartmaatschappij verdachte maar de verzender. Alleen wanneer de acceptatie niet volgens de regels gaat kunnen er problemen ontstaan. De maatschappijen zijn zelf gebrand op een ordentelijk uitvoering van de regelgeving.

In het geval van een ongeval hebben wij geen wettelijke taak. Bureau Vooronderzoek kan ons evenwel vragen om onderzoek te doen. Dat kan zijn bij agenten, leveranciers en vliegmaatschappijen. Wij zijn niet betrokken bij de ramp. Echter twee keer wel. In 1993 heeft men ons advies gevraagd door het Bureau Vooronderzoek over dingen op de 'notification sheet'. Dat naar aan leiding van de aangifte van de heer Plettenberg. We keken toen of er gevaarlijke stoffen aan boord zouden zijn geweest. Ik was toen niet zelf betrokken bij het onderzoek. In 1996 hebben wij een tweede onderzoek gedaan op basis van de aangifte van de heer Plettenberg over fraude. We onderzochten het geheel zeer snel door een aantal documenten naast elkaar te leggen. De hoofdvraag was of alle documenten wel aanwezig waren en verder of er nog iets was dat op zou vallen.

De conclusie was dat de documenten niet compleet waren. We kregen de 'notification' vanuit New York en er kwam wat bij in Amsterdam, maar de kopieën waren erg slecht leesbaar. Met de commissie Hoekstra hebben we 1998 uitgezocht om ze alsnog boven water te krijgen. In een rapport aan de RLD gaven wij aan dat het niet compleet was. Er is ons toen niet gevraagd verder te onderzoeken. De tegenstrijdigheid in de rapporten van de Luchtvaartpolitie en die van RLD was niet verklaarbaar. Wanneer je de bladen bekijkt zie je de codes niet. De RLD zei toen dat er geen betere waren. Later heb ik in 1998 (Hoekstra) het verschil onderzocht tussen de rapporten. Onze conclusie was niet adequaat. We konden toen vaststellen dat bladzijde 1 met bestemming Amsterdam werkelijk was uitgeladen, maar je kunt nooit zeggen dat het papier echt overeenkomt met de lading.

Bij de 3000 inspecties per jaar kijken wij naar de verpakking en maken ook zendingen open. De kenmerken van de stof die er op staan moet er ook in zitten. De gegevens worden aangeleverd door de afzender. We controleren echt. Het verifiëren van de papieren gebeurt waar mogelijk. Op het ogenblik is onze manier van inspecteren goed. We gaan naar de verzenders en bekijken de vakbekwaamheid van het personeel. Het kan altijd beter. In de Chicago-conventie, in annex 18 met de technische instructies, is de technische regelgeving niet gespitst op het vervoer van gevaarlijke stoffen bij calamiteiten.

Wat betreft de strategische goederen in transit, deze worden niet geïnspecteerd. Lading aan boord van een vliegtuig wordt in principe niet gecontroleerd. Bovendien kan je weinig controleren wat in het vliegtuig zit. De verstoring van de logistiek zou ook te groot zin. Wat betreft de gevaarlijke stoffen is er geen verschil tussen El Al en andere maatschappijen. Vanaf 1984 tot nu is er geen andere houding t.o.v. El Al ingenomen. De bijzonder positie van El Al is vooral gebaseerd op mediaverslagen en dat er bij El Al niet gecontroleerd zou worden. Het overzicht geeft aan dat er gewoon geïnspecteerd wordt bij El AL. De inspecties van de Rijksverkeersinspectie werkt zelfstandig, maar wel samen met andere diensten. Wij hebben geen gezamenlijke inspecties, maar we hebben wel overleg over dingen die ons opvallen; o.a. over drugs. Ik laat u ziet hoeveel vijf centimeter dossier er uitziet.

Eindconclusies van de heer Meijer Parlementaire Enquête Bijlmerramp 1999

• Aspecten van gevaarlijke stoffen in het kader van een ongeval van een vliegtuig vallen in principe niet onder onze dienst. We kunnen er wel bij betrokken worden door verzoek van de commissie.
  ANTWOORD: Ja.

• De afzender, de shipper is verantwoordelijk voor de juiste verpakking en de noodzakelijke documentatie.
  ANTWOORD: Dat klopt.

• Door de RVI zijn in vijf en half procent van de controles, en dan hebben we het over twee a drie duizend op jaarbasis op schiphol overtredingen aangetroffen.
  ANTWOORD: Dat klopt, gemiddeld hè, dat is een aantal jaren na ongeveer deze orde van grootte ja.

• De onvolledigheid van de ladingpapieren die u aantrof bij het onderzoek was gelegen in het feit, dat alleen uit notocs moest worden geciteerd en de kopieën er onduidelijk waren.
  ANTWOORD: Dat klopt.

• Tussen papieren en fysieke lading kan altijd verschil zitten, de controles van onze dienst zijn ook met name daar ook op gericht.
  ANTWOORD: Dat klopt.

• Lading die aan boord blijft, transit wordt niet door ons gecontroleerd.
  ANTWOORD: Niet of nauwelijks. Als het al plaatsvindt dan zouden we alleen kijken naar stuwage en samen lading, en we zouden niet kijken naar individuele zendingen hoe ze verpakt zijn, en of ook de individuele documentatie klopt.

• Mag ik daar dan de volgende vraag aan koppelen, heeft u wel bevoegdheden om transit lading te controleren.
  ANTWOORD: Ja.

• De positie van El Al op schiphol, op grond van vervoer van gevaarlijke stoffen, is geen enkel verschil met andere maatschappijen, ook niet in 1992.
  ANTWOORD: Absoluut waar.

Ik dank u wel. Dan is er een einde gekomen aan dit verhoor, ik verzoek de griffier mevrouw Raadgers uit te geleiden en ik schors de vergadering voor 5 minuten.

G.A.M. Schipper
Rijksverkeersinspectie, sector handhaving

Geboren 23-04-1955

Ik was van het beleidsbureau van de Rijksverkeersinspectie, sector handhaving. Ik was controleur op de luchthaven en belast met de handhaving en de opsporing van gevaarlijke stoffen. Op de avond van de ramp ben ik niet ambthalve op de hoogte gesteld. In 1992 heb ik geen inspecties verricht op de plek van de ramp maar wel in de hangar van El Al. Je komt dan normale zaken tegen. De controle-unit is opgenomen in de dienst Rijksverkeerspolitie. Vanaf 1984 tot/m 1992 inspecteerde ik ook El Al. Toen waren enkel mensen, drie of vier, die de controles deden. Nu zijn het er twaalf en de dagelijkse bezettingsgraad is daardoor groter. We zijn nu in staat om meer controles te doen. Slecht enkele keren ontdekten we dat er gevaarlijke stoffen aanwezig waren terwijl dat niet was aangegeven. Soms werd er opzettelijk verhuld dat er gevaarlijke stoffen vervoerd werden.

Je probeert dan de ware aard van de lading te achterhalen. en strafrechtelijk te zien of er consequenties zijn. Justitie wordt er dan bij betrokken. Ik praat alleen over zaken bij El Al. In 1993 ben ik er zijdeling bij betrokken geweest. In 1996 zijn mijn collega's er nadrukkelijk bij betrokken geweest. Ik neem aan dat het BVOI er bij betrokken was. Meneer Beumkes ontving het materiaal en het grote onderzoek is door de Inspectie door de heer Visser gedaan. Alleen zijdelings was ik betrokken. in 1996 waren er ontbrekende documenten, ik kan herhalen wat mevr. Raadgers zojuist gezegd heeft. M.b.t. de nitrocellulose kan ik zeggen dat onze standpunten daarover berusten op expertise van anderen. Nitrocellulose vormt o.a. een basis voor buskruit.

Bij defensie heb ik navraag gedaan, want die weten alles van explosieven. Met alcohol is het een gewone brandbare vaste stof. Men kan deze stof ook gebruiken in lakken bijvoorbeeld. Het is een van de toepassingen, net als met veel andere stoffen. Het wordt met alcohol gemengd om het te stabiliseren. Het kan dan veilig vervoerd worden. Of er anderen redenen zijn weet ik niet. T.a.v. El Al zijn er 17 processen-verbaal geweest. in 1991 is er zeven keer proces-verbaal opgemaakt en in 1992 vier maal. Het is een selectie uit een persoonlijk dossier. Het archief ontbreekt op dit moment. Wanneer een proces verbaal wordt opgemaakt leidt dat meestal tot een transactie met het Openbaar Ministerie en wordt er betaald en dan is de kous af. We hebben met Nederlandse en buitenlandse verdachten te maken en dan biedt je een transactie aan. De overtredingen hielden meestal in dat de verpakking niet voldeed aan de regels. Etiketten of anderszins. Bij zware overtredingen wordt er anders opgetreden, vooral wanneer de lading niet overeen komt met de opgave.

Eindconclusies van de heer Meijer Parlementaire Enquête Bijlmerramp 1999

• Vanaf 1984 tot 1992 werden regelmatig ook de ladingen van El Al gecontroleerd.
  ANTWOORD: Ja dat klopt.

• En met betrekking tot nitrocellulose is de expertise die u daar voor nodig had door andere ingebracht en deze informatie heeft u overgenomen.
  ANTWOORD: dat klopt.

• Indien een incident plaatsvindt is het doel vaststellen de ware aard van de goederen.
  ANTWOORD: klopt.

• Opdrachtgever van het onderzoek van 1993 was BVOI.
  ANTWOORD: voor zover mij bekend.

• Nitrocellulose is alcohol is slechts een onderdeel wat voor munitie gebruikt word.
  ANTWOORD: Althans nitrocellulose.

Dan is daarmee een eind gekomen aan dit openbaar verhoor ik verzoekt de griffier de heer Schipper uit te geleiden. Ik schors de vergadering tot 14.45 uur.