Algemene Beschouwingen 1997 De heer Verkerk (AOV): Voorzitter! Wat zijn er toch een tegenstellingen in deze wereld. Op mijn kamer staat een oranje bos bloemen, mijnheer Marijnissen. Voorzitter! De enthousiaste toelichting van dit Kabinet en zijn steunpilaren op de Rijksbegroting voor 1998 doet denken aan een foto, onlangs in NRC Handelsblad. Die foto toont drie bemanningsleden van de KLM die danspasjes maken op het dak van hun enorme Jumbojet; waaghalzerij op een gladde ondergrond. Wie misstapt valt meer dan 19 meter diep. Zo is dit Kabinet: dansen op een hellend vlak met de kans diep te vallen bij economische tegenwind. Hebben de kabinetsleden wel geluisterd naar de waarschuwende woorden van hun collega minister Wijers in HP/De Tijd: "Wij bevinden ons bijna in een luxe situatie. Levensgevaarlijk is de zelfgenoegzaamheid die nu overal toeslaat". Men moest er geen feestbegroting van maken, vond minister Wijers. Hoe is deze begroting ontstaan? Een bisschop moest - vóórdat dit Kabinet het deed - opkomen voor de armen in de samenleving. Wat kon er niet ? Opheffing van de wachtlijsten in de zorg. Wat kon er wel ? Bij NS gaan er 6000 man uit (leve de privatisering!), hoe de sanering van de varkenssector eruit ziet horen we nog. Nederlanders maken zich grote zorgen over hun leefklimaat. 65 % vindt dat Nederland is vervuild door stank en lawaai. Bovendien raakt Nederland volgebouwd. Dit is een feestje waar nu al een miljoen mensen buiten staan. De productiviteit is gestegen door de uitstoot van de improductieven in de samenleving. Er zijn mooie koopkrachtplaatjes voor bepaalde groepen, maar wil de minister-president ons aangeven hoe de koopkracht eruit ziet van diegenen die erop achteruit zijn gegaan? Het volk betaalt met welvaart, welzijn en misschien zelfs zijn leven voor de vrije markt en de komende Euro, een theoretische financiële eenwording. Mensen met een lage opleiding leven 3,5 jaar korter en brengen 12 jaren van hun leven minder in gezondheid door dan beter opgeleiden. Mijn antwoord aan de heer Bolkestein is dat zij meer roken, meer drinken en minder fruit en groente eten. Maar het is niet allemaal hun eigen schuld. De toekomst van dit land reikt verder dan 1998. Maar Kamervragen over de gevolgen voor ons land door toetreding tot de Europese Monetaire Unie zijn niet beantwoord. Mijn fractie heeft grote twijfels over de gevolgen van de invoering van de Euro. Daarom stel ik de volgende vragen. Waar blijft de waardevastheid van de bedrijfspensioenen? Welke kosten zal het beroepsleven voor de overschakeling van Gulden naar Euro afwentelen op de consument? Hoeveel gaat dat de burger kosten? Niet alle Europese landen hebben hun begroting op orde. Wat betekent dit voor onze koopkracht met de Euro? De AOV-fractie maakt zich ook zorgen over de miljardenbedragen die Nederland aan Brussel afdraagt en die vaak in waardeloze subsidies verdwijnen. Onze bevolking groeit een half procent per jaar. Daarvan komt een kwart voor rekening van de internationale migratie. In 2040 is het aantal 65-plussers verdubbeld van 13% tot 25 %. Nu is één op de vier mensen 80 jaar of ouder. Dan, rond 2050 is één op de drie ouder dan 80 jaar. Dat vraagt geld voor zorg, voor pensioenen, voor arbeidsongeschiktheid, voor ziektekosten. Tot 2015 komen er een miljoen allochtonen bij, dus voor meer dan 2,7 miljoen allochtonen moet dan vanwege hun achterstand een actief integratiebeleid worden gevoerd. Waar moet dat geld vandaan komen? In hoeverre is de immense bevolkingstoename tegen 2020 ingecalculeerd? Deze toename van 700 000 à 2,2 miljoen mensen, voornamelijk van migranten, behoeft heel wat meer regelgeving dan tot op heden in het vreemdelingenrecht is opgenomen. Wanneer begint deze regering daaraan ? "Nederland is een doos met een deksel erop", schreef onlangs de econome Pauline v.d. Ven in NRC Handelsblad. Naar mijn mening is dit land een pot met een kokende vloeistof erin. Deze regering houdt angstvallig de deksel erop: laten wij a.u.b. niet naar de toekomst kijken, laat de geest in de pot. Voorzitter! Dit kabinet klampt zich vast aan kortetermijnopvatting. We hebben de plicht, in de mate van het mogelijke, zorg te dragen voor de komende generaties. Maar zijn we niet druk bezig met het ontlopen van onze verantwoordelijkheden zolang we de computerproblemen van de overgang naar het volgende millennium niet ernstig nemen? Hoewel op academisch niveau gepraat wordt over de "millenniumbom" van de informatica, is men bij overheid en semi-overheid nog rustig de bestanden aan het inventariseren. Financiële chaos en organisatorische wantoestanden zijn bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan de orde van de dag. De fractie van het AOV is het beu om enkel verhalen over geldverkwisting, wachtlijsten en onvermogen te moeten aanhoren. In zorginstellingen en in thuiszorg is een groot gebrek aan zorgend personeel. Aan de andere kant is er ook een inefficiënt overschot aan administratieve medewerkers. Er wordt wel iets, maar te weinig, aan gedaan. Laten we de patiënt weer patiënt noemen in plaats van cliënt. De fractie van het AOV is van mening dat de instelling van zorgregio's een eerste stap is naar een financieel en organisatorisch beheersbare gezondheidszorg. Daar komen vraag en aanbod bij elkaar. Ook het scheiden van wonen en zorg is naar onze mening belangrijk. Het ziekenfonds is aan revisie toe. Het AOV vraagt zich af, of een flexibeler systeem goedkoper is dan het huidige, starre basispakket. Een kleiner pakket met een verplichte aanvullende verzekering, naar eigen inzicht in te vullen, is naar onze mening bespreekbaar. Dit dient echter wel aan voorwaarden gebonden te zijn. Weigering door een verzekeringsmaatschappij dient bij wet verboden te worden. Bovendien dient tussen de maximale premiehoogte en het inkomen een verband te bestaan. Het drugsgebruik en het gevaar van drugs in het verkeer nemen schrikbarend toe. De betaalbaarheid van de oudedagsvoorziening is na de zorgsector het tweede probleem dat met de vergrijzing samenhangt. Tijdens de vorige Algemene Politieke Beschouwingen is al beloofd om de toekomst van de AOW zeker te stellen via een speciale wet. Daarna hebben we er niets meer van gehoord. Hoe is de stand? Het kabinet heeft besloten om een spaarfonds te creëren, waarvan de gelden in staatsobligaties zullen worden belegd. Daarover hebben wij enkele vragen. Zal bij wet worden geregeld hoeveel geld jaarlijks in het fonds zal worden gepompt? Wat gebeurt er als het economisch minder gaat? Is het overigens wel zo handig om te beleggen in staatsobligaties ? Is het rendement daarvan wel voldoende ? Het boekhoudkundige trucje dat de basis vormt van dit spaarfonds, mag een verantwoorde oplossing van het financieringsprobleem van de AOW niet in de weg staan. Is het wellicht toch niet verstandiger om het bespaarde geld te gebruiken om in één keer de staatsschuld te verlagen en wettelijk vast te leggen dat vrijgekomen budgettaire ruimte wordt gebruikt om de AOW te bekostigen middels Rijksbijdragen? De gedachte is dat de mens zelf maar zijn AOW met eigen pensioen moet en kan aanvullen. Een werkloze kan dat niet, een langdurig zieke kan dat niet, een gehandicapte kan dat niet en vele modalen kunnen dat ook niet; ongeveer 50% van de bevolking zal dat dus niet kunnen. De instelling van het AOW-fonds heeft ook schaduwzijden. Een deel van het fonds zal in de mogelijke Euro-inflatie verdwijnen, omdat het minder waard wordt. Het fonds kan nu tot werkloosheid leiden omdat er minder geld wordt besteed. Niemand gelooft werkelijk dat het huidige sociaal minimum voldoende is om op een fatsoenlijke manier van rond te komen. Gemeenten, Sociale Diensten en belangenorganisaties hebben vele malen aangegeven dat het sociaal minimum met enige honderden guldens omhoog moet. In plaats daarvan kiest het Kabinet ervoor om keer op keer in de vorm van een verhoging van de ouderenaftrek, verruimde mogelijkheden voor de bijzondere bijstand en kwijtscheldingsmogelijkheden het gat enigszins te dichten. Van uniformiteit in het sociale beleid is geen sprake meer. De enorme papierwinkel en geldstromen die gepaard gaan met dit beleid kunnen niet anders dan veel geld en mankracht kosten. Kan dit Kabinet uitrekenen wat het kost aan administratief werk om de uitkeringen en de AOW structureel te verhogen ? Een toeslag van 200 gulden op een bijstandsuitkering zou 300 gulden kosten aan ambtenarenwerk. Is dat juist? Op de toekomstige arbeidsmarkt wordt de manier waarop we met de oudere werknemer omgaan steeds belangrijker. Niet alleen gezondheidszorg en oudedagsvoorziening krijgen met de gevolgen van de vergrijzing te maken. Ook bedrijven zullen kampen met de vergrijzing van hun personeel. Dat vraagt aanpassing van de arbeidsomstandigheden. De PvdA heeft voorgesteld om de arbeidskosten van de oudere werknemer te drukken d.m.v. een bonus voor bedrijven. Onze fractie heeft dit idee afgewezen, omdat het stigmatiserend werkt en naar onze mening op uitvoeringsproblemen stuit. De fracties van Unie 55+ en AOV hebben voorgesteld om vooral de scholing van oudere werknemers en aanpassingen op de werkplek voor de oudere werknemer fiscaal te stimuleren. We zijn dan ook blij dat het Kabinet Unie 55+ en AOV in deze heeft gevolgd en dus scholing van oudere werknemers voor het bedrijfsleven fiscaal aantrekkelijk maakt. De fractie van het AOV ziet de komende belastinghervorming met grote twijfels tegemoet. Met name de mensen op het sociaal minimum zullen in de hoek terecht komen waar de klappen vallen. Ik heb het dan over het verlagen van de belastingtarieven, het samenvoegen van belasting en premies, het schrappen van aftrekposten, het verhogen van de BTW en het extra belasten van milieubelastende producten. Stel alstublieft alles in het werk om juist de minima te compenseren! Hier wil mijn fractie de mogelijkheid van een verhoging van het sociaal minimum bepleiten. Als men rekening houdt met een al dan niet spectaculaire bevolkingstoename, heeft dit ook gevolgen voor de ruimtelijke ordening in het algemeen en voor de huisvesting in het bijzonder. Zou het niet beter zijn de voorkeur te geven aan extra woningen in plaats van deze ruimte te benutten voor een vliegveld in zee? 650 000 woningen komen qua kosten overeen met drie vliegvelden in zee. De AOV-fractie is overtuigd van het belang van voldoende woonruimte, ook om de privacy van ouderen te waarborgen, daar waar deze nu vaak met vier of meer mensen per kamer in verpleeghuizen samengepropt zitten. Even belangrijk als het woonruimtebeleid is de zorg voor de reeds bestaande natuur- en recreatiegebieden. Bij openbare werken moet meer rekening worden gehouden met natuurvriendelijke alternatieven De mogelijkheden tot het creëren van estuaria bij een nieuwe woonlocatie in zee, bijvoorbeeld ter hoogte van Hoek van Holland, mogen we niet laten liggen. In het verkeerswezen is nog heel wat te doen. Jammer genoeg valt bij minder spectaculaire projecten weinig eer te halen, zodat de Hoge Snelheids-Trein en de Betuwelijn eigenlijk de uiterste limiet van kabinetsinteresse vormen. We mogen niet vergeten dat achter de van de politiek levende mensen schuilen. Ook al zijn er geen miljoenen guldens mee gemoeid,het maakt een project niet minder waardevol. Daarom bepleiten wij nu weer de vraag naar een autoloze zondag en langer groen licht voor voetgangers op oversteekplaatsen. De hele ruimtelijke infrastructuur moet beter afgesteld worden op de zwakkere weggebruikers. Een aangepast openbaar vervoer met nationale basis en uitgebreide, regionale faciliteiten is essentieel voor ouderen en gehandicapten. Een betaalbaar openbaar vervoer is nodig voor studenten en minima, en om het voor autorijders aantrekkelijk te maken. Een efficiënt openbaar vervoer heeft zijn invloed op milieu en verkeersveiligheid. Een probleem is opnieuw gebleken de statistische verwarring rond verkeersdoden en verkeersgewonden. Afhankelijk van de gekozen benadering daalt of stijgt het aantal doden en zwaar- of lichtgewonden. Een duidelijke en éénduidige benadering is noodzakelijk. Verkeersprojecten hebben consequenties voor de gehele ruimtelijke ordening. Daarom is het noodzakelijk dat de risico's van graven en bouwen in en op het moeras van de Randstad, het wetland, nog eens nauwkeurig in overweging wordt genomen. Daarom mag men het onderlopen van de Heinenoordtunnel (nu al drie maal) niet lichtzinnig opvatten. De veiligheid van arbeiders, de stabiliteit van bouwwerken en het nut van gigantische projecten moeten gewaarborgd blijven. Prestigeprojecten zijn op termijn niet lonend. Het meest in het oog springende voorbeeld van de bureaucratische, verouderde structuren in ons land is de affaire rond korpschef Brinkman. De burger roept al jaren om meer blauw op straat, maar in plaats daarvan komt er meer blauw op bureaustoelen en in vergaderzalen. Mijn fractie vraagt zich af wanneer het Kabinet een streep zet door het falende politiebeleid. We kunnen miljarden in het politie-apparaat pompen, maar als de organisatie niet deugt is het weggegooid geld. De AOV-fractie is van mening dat in de eerste plaats de Politiewet moet worden aangepast zo, dat de minister van Binnenlandse Zaken meer mogelijkheden krijgt om het politie-apparaat onder controle te krijgen. In de tweede plaats is het waanzin dat burgemeesters niet kunnen worden gesanctioneerd als zij falen in hun werk. In de komende regeringsperiode moet ook meer aandacht besteed worden aan een versterking van het algemeen veiligheidsgevoel: veiligheid in het verkeer, veiligheid op publieke plaatsen, in en om het huis enzovoort. Het recht moet de burgers hier een handje bij helpen. Over de onrustbarende toename van jonge, allochtone delinquenten moet gezegd dat studies hebben uitgewezen dat de zwaarste problemen zich bij welbepaalde groepen allochtonen situeren. Is het niet beter het overheidsbeleid af te stellen op deze sociologische diversiteit? Voorzitter! Ik rond af. Nederland na 2000 is ouder en bevolkt. De automatisering zal veel sterker ons leven bepalen. We zijn afhankelijk van goede of verouderde chips, van goede programma's of niet herschreven programma's. Als een ziekenhuis zich niet heeft voorbereid op de eeuwwisseling zal bijv. een infuus bij een patiënt stoppen. Dan is de minister van Volksgezondheid rechtstreeks daarvoor verantwoordelijk, juridisch en financieel. Van intraveneuze voeding tot het garagebedrijf met zijn chips waarin staat wanneer een auto een beurt moet hebben, iedereen zal er mee te maken krijgen. Recht handhaven is natuurlijk een essentieel onderdeel van de Rechtsstaat, zei Kroonprins Willem-Alexander in zijn tv-interview. Ook de voorbereiding op de 21ste eeuw behoort tot het overheidstoezicht en daarmee tot de rechtshandhaving. Een overheid, een instelling, een organisatie, die zich niet bezighoudt met de millenniumproblematiek, ontduikt de Wet. Tweede termijn Voorzitter! Er is nogal wat te doen geweest over het wel of niet aanwezig zijn in de Ridderzaal. Ik zie liever Kamerleden die er op grond van een bepaalde overtuiging niet zijn dan dat ik Kamerleden luidkeels commentaar hoor geven tijdens de Troonrede. Degenen die het zijn, zullen het wel weten. Het antwoord van de regering op mijn vragen over het millennium hebben mij toch niet voldaan. Er wordt nog steeds in hoog tempo geïnventariseerd, dus het tempo is niet zo sterk: in mei 1996 de eerste vragen, in juni 1997 een platform, in september 1997 begonnen, en nog steeds geen stand van zaken. Vooral wil ik antwoord hebben op de vraag wat de juridische en financiële aansprakelijkheid van de overheid kan zijn. Het bedrijfsleven laat die juridische aansprakelijkheid nu via het millenniumplatform op kosten van de overheid uitzoeken. De verhouding van deze kosten is volgens mijn gegevens twee derde voor de overheid en een derde voor het bedrijfsleven. Ik dank de regering voor het antwoord over de euro. De kosten voor de burger van de overgang van de gulden op de euro wordt geschat op 6 mlrd. Waar komt dat geld vandaan? Er wordt gezegd dat ervoor gezorgd moet worden dat er geen negatieve effecten zullen zijn voor de koopkracht van de burger, maar hoe doen wij dat dan? Ik dank de Minister-president voor zijn antwoord over de drugs in het verkeer. Ik ben blij dat er nu een integrale aanpak komt van drie departementen. Wanneer kunnen wij het stappenplan in de Kamer verwachten? Mijn collega zal bij de algemene financiële beschouwingen terugkomen op onze opmerkingen over de AOW en de antwoorden daarop. Er zijn wat moties van brullende muizen en wat moties van muggen die tot een olifant zijn geworden. Onze fractie zal naar bevind van zaken handelen bij de stemmingen daarover.